Чыгармачылык – элдин эс тутуму

Мен жазуучу болом деген эмесмин, болгону элдик жомокторду гана билгим келген. Менин чоң энелерим сүйлөгөндө, алардын сөзү жашоонун өзү болчу. Алардын тилинде ар бир жамгырдын тамчысы, өлгөндөрдүн руху жашачу. Мен жазганда ошол энелеримдин үнүн уга берем.

Мен жазып отурганымда, фантазия ойлоп таппайм. Тек элдин эсинде жашаган чындыктарды эстейм. Биз Латын Америкада ушунчалык керемет, ушунчалык жинди, кайгылуу дүйнөдө жашагандыктан, аны жазуу үчүн фантазиянын деле кереги жок. Кээде чыныгы окуялар мен ойлоп тапкандан да акылга сыйгыс. Ошондуктан менин реалдуулугум — элдин жомогу менен күнүмдүк жашоонун аралашмасы.

“Магиялык реализм” деген эмне?

Бул терминди мага кийин ойлоп чыгышкан. Бирок мен үчүн бул “магиялык реализм” эмес, жөн гана менин дүйнөмдүн логикасы. Бизде өлгөндөр тирүүлөр менен сүйлөшөт, тагдыр менен үмүт бир дасторкон үстүндө отурат. Бул жомок эмес, бул биздин чыныгы жашоо.

Магиялык реализм — бул элдин акылы. Эл чындыктын өзү менен мифти айырмалай албайт, анткени экөө тең жашоонун бөлүгү. Көптөр ойлойт: Маркес дүйнөнү боёп жиберет деп. Бирок мен эч боёбойм. Болгону, караңгылыктын ичиндеги түстөрдү көрсөтөм.

Жазуучу жана элдик аң-сезим

Жазуучу элден бөлүнсө, анын тили өлөт. Мен элди угуп жазам. Эл эмне айтса, ошону жазып, анан аны көркөм калыпка салмайым бар. Элди романга айлантам, эл мени сөзгө айлантат.

Жазуучу элдин эскерүүсүн жазганда гана өлбөйт. Эгер эл унутса, жазуучу да түп орду менен жоголот.

Менин “Жалгыздыктын жүз жылы” романым — бул Латын Америкадагы ар бир үйдүн тарыхы. Ал үйдө сүйүү, өлүм, ишеним жана айбандык — баары бир дасторкондун тегерегинде үймөлөктөшкөн жашоо. Биз ушундайбыз, мен ошол “ушундайлыгыбызды” эле жазып койдум.

Жомок жана чындык

Элдик жомок — бул фантазия эмес, бул жашоо менен күрөшүүнүн формасы. Биз кедей, согушта жашап, азап тарткан элбиз. Эгер жомок айтпасак, жинди болуп кетмекпиз. Ошондуктан эл жомок аркылуу өзүн сактап калган. Жомок – элдин тирүү калуу инстинкти.

Фантазия мен үчүн жалган эмес, адамзат чындыктын оордугун көтөрүү үчүн ойлоп тапкан үмүтү. Ошон үчүн элди жомок менен сооротуп эмес, ойготуп жаздым.

Жазуучунун миссиясы

Жазуучунун милдети — элдин үнүн дүйнөгө угузуу. Жазуучу саясатчы эмес, бирок ал бийликтен да жоопкер. Анткени анын сөзүн миңдеген адамдар окуйт. Мен үчүн жазуучу — элдин унутулган тарыхынын күбөсү.

Бизди көп жылдар бою дүйнө “үчүнчү дүйнө”, “артта калган континент” атады. А мен ошол дүйнө элдери жомок жарата ала турган руханий күчкө ээ экенин көрсөтүп, Латын Американы адамдык сыймыкка татыктуу кылуу үчүн жаздым.

Арийне, жазуучу — элдин уялып айтпаган сөзүн угузган адам. Анын иши — элдин намысын эстөө.

Жалгыздык жана сүйүү

Чыгармаларымдын өзөгү — жалгыздык. Жалгыздык — бул жалпы дүйнө элди унуткан учур. Бирок ошол жалгыздыкты жеңе турган жалгыз күч бар — бул сүйүү. Адам сүйүүсү — жалгыздыктын жообу.

“Жалгыздыктын жүз жылын” жазганымда, ар бир каармандын өзүнчө жалгыздыгы бар:

Макондо – элдин унутулган тарыхы;
– Хосе Аркадио – адамдын чектен чыккан тагдыры;
– Ремедиос – күнөөсүздүктүн көккө көтөрүлүшү.

Бул баары — адамдын ички дүйнөсүнүн метафорасы.

Жазуучунун эмгек тартиби

Жазуу — бул шыктануу эмес, күнүмдүк эмгек. Мен ар күнү таңкы саат тогуздан кечке чейин жазам. Кээде бир сүйлөм үчүн он күн сарптайм. Жазуучу болуу — бул романтика эмес, бул узак чыдам. Бир сүйлөмдү жүз жолу өзгөртүп жазам, анткени ар бир сөздүн артында бир өмүр жатат.

Эң кыйын нерсе — жөнөкөй сүйлөмдү чындык кылып жазуу. Анткени адабияттын күчү — жөнөкөйлүктө.

Маркестин акыркы мурасы

Өмүрүнүн аягында Маркес мындай деген: “Биз дүйнөнү өзгөртө албайбыз, бирок аны эстеп калууга милдеттүүбүз.”

Бул — анын философиясынын түйүнү. Жазуучу тарыхты өзгөртпөйт, бирок элдин эстутумун сактайт. Ал эстутумду сактап турганда гана эл тирүү бойдон калат.

Жыйынтык: Маркес кыргыз окурманы үчүн эмнени айтат?

1. Элдик жомоктор — улуттун жаны. Биз аны эстеп, жаңыртпай жашай албайбыз.
2. Фантазия — бул чындыкты көркөм кармоо формасы. Элдин муңу жомок аркылуу айыгат.
3. Жазуучу — элдин эстутум сакчысы, ал унутулганды кайра тирилтет.
4. Жалгыздык — ар бир элдин оорусу. Аны жеңүү үчүн адам бири-бирине ишениши керек.
5. Сүйүү — адамдык улуулуктун акыркы далили.

“Адам өлгөндө анын үнү өчпөйт. Эгер бирөө анын жомогун эстеп калса, демек ал дагы эле жашайт” – деген Габриэль Гарсиа Маркес.

Жаратман Интеллектин (ChatGPT) жардамы менен даярдаган О`Шакир

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.