Харуки Мураками 1949-жылы Жапониядагы Киото шаарында төрөлгөн. Атасы жапон адабиятынан сабак берген мугалим болгондуктан, Мураками бала кезинен эле классикалык чыгармалардын таасиринде өскөн. Бирок ал жашоосун адабияттан эмес, музыкант болуудан баштап, кийин Токионун студенттик чөйрөсүндө джаз кафесин ачып иштеткен.

Жазуучулук тагдыр аны күтүүсүз тапкан: 29 жашында бейсбол оюнун карап отурганда «мен да роман жаза алам» деген ой капысынан келгенин өзү көп айтат. Ошентип анын алгачкы романы «Желдин ырын ук» жарык көрөт.

Дүйнөгө таанылышы «Норвеж токойу» менен башталып, Муракамиден замандын жымжырт үнүн уга баштады дүйнө. Анын прозасы жалгыздык, невроз, музыка, дүйнөнүн ички жарасы, «көрүнбөгөн каалоолор» темаларын айкалыштырат.

Бүгүн Мураками — XXI кылымдын эң таасирдүү жазуучуларынын бири, Нобель сыйлыгына талапкер катары дамамат көрсөтүлүп келет. Чуркап машыкканды, тынчтыкты жана кайталап жашоону сүйгөн ойчул.

“РухЭш” окурмандарына бүгүн анын маектеринен топтолгон эң терең, эң таамай ойлору менен тааныштырабыз.

Жазуучулук – бул түпсүз чуңкурга түшүү

Мураками адабияттын миссиясын «адам жандүйнөсүнүн караңгы бөлмөлөрүнө жарык алып кирүү» деп мүнөздөйт. «Жазуу — бул өзүңөн качуу эмес, өз тереңдигиңе сүңгүп кирүү» деген ойду дамамат кайталайт.

Жалгыздык – адамдын ичи көңдөй калбашы үчүн керек

Анын маектеринин баары дээрлик жалгыздык айлампасынан өтөт. «Адам өзүн өзү угуу үчүн тынчтык керек. Угууга үйрөнгөн адам гана өзгөлөрдү да түшүнө алат».

Чыныгы чыгарма — түш сыяктуу

Мураками реалдуулук менен сюрреалдуулук аралашкан дүйнөлөрдү көз алдыга тартат. «Түш — бул акылыбыздын эң чынчыл тили. Роман да ошондой болушу керек» дейт.

Окуя эмес, аба ырайы маанилүү

Ал сюжет менен эмес, атмосфера менен ойнойт. «Окурман окуяны эмес, маанайды эстейт. Адабият ошол маанайды жаратуу өнөрү».

Чуркоо – жан дүйнөнүн тунукталышы

Мураками күн сайын чуркайт, бул анын руханий дисциплинасы. «Жазуу менен чуркоо бир. Экөөндө тең өзүң менен өзүң күрөшөсүң».

Жашоо – такыр түшүнүксүз нерсе экенин моюнга алуу

Бул жазуучу адам табиятынын күңгөй-тескейин романтикалаштырбайт. «Биз эч качан толук түшүнбөгөн дүйнөдө жашайбыз, ошон үчүн баяндайбыз».

“Мен өзүмдү түшүндүрбөйм, чыгармам түшүндүрөт”

Мураками көп маектеринде «чыгарманы талдап бериңиз» деген суроолорго өтө сак жооп берет. Анын өз сөзү: «Окурман менен менин ортомдогу ариптерге кийлигишким келбейт. Текст меникинен көрө окурмандык болуп калышы керек».

Бул анын философиясындагы эң уникалдуу принцип: Автор – баштап берген адам, чыгарманы аяктаган – окурман.

“Мен адамдарды эмес, алардын ичиндеги үндү угам”

Мураками маектеринде көп айтат: «Көчөдөгү адамды көргөндө анын үнүн элестетем. Ичинде эмне сүйлөп жатат – ошол кызык». Бул анын каармандары эмне үчүн ушунчалык ички дүйнөгө баткан, жетелеген, көлөкөлүү экенин түшүндүрөт.

“Өткөндү эстөө – өзүңдү калыбыңа келтирүү”

Айрыкча «Норвеж токойу» жөнүндө сөз болгондо, ал мындай дейт: «Эстеп коюу да батылдык. Биз көп нерсени унутууну каалайбыз, бирок унутулгандар кайра-кайра калкытып чыгат».

Анын маектеринде эскерүү — бул трагедия эмес, адамдын ички «чыныгы жүзүнө» жакындашы.

“Жазуучунун душманы – жалганчылык”

Мураками ачык айтат: «Жазуучу болом деген адам, биринчи кезекте, өзүнө калп айтпоодон башташы керек». Ал жалган сюжетти, жасалма каармандарды, ашыкча позаны жек көрөт. Ырас, анын чыгармалары сюрреалдуу, бирок эч качан жасалма эмес.

“Биз эмне үчүн сүйөбүз? Анткени сүйүү логикага баш ийбейт”

Харуки Мураками өз маектеринде сүйүү жөнүндө көп сүйлөбөйт, бирок айтканы таасын. «Сүйүү — бул түсү жок жалын. Ал күчүңдү алып, жарык да берет». Бул ой Муракаминин жандүйнөсүндөгү романтиканы түшүндүрөт: Сүйүү – рационалдуу эмес, терең туюм.

“Жапониядагы күнүмдүк жалгыздык — менин лабораториям”

Ал: «Мен дүйнөнү коом аркылуу эмес, тынч бөлмө аркылуу түшүнөм» – дейт. Ошондуктан анын маектери да, прозасы да автордун ички тереңдигине сүңгүү сезимин ойготот.

“Менин каармандарым — өздөрүн жоготкондор, бирок жоготуп жатып табышкандар” деген маегинде ал: «Жоготуу – эң чоң мугалим. Адам бир нерседен ажыраганда гана өзүн көрө баштайт» – дейт.

Ошондуктан Муракаминин каармандары дайыма издөө жолунда жүрөт.

“Фантазия – бул чындыктын экинчи кабаты”

Ал: «Сюрреализм — качуу эмес, тескерисинче, жашоо жөнүндө эң ачык сүйлөөнүн жолу» деген себеби, анын чыгармаларындагы “кудук”, “эшик”, “түн” сыяктуу символдор — адамдын аң-сезимине түзмө-түз кирген образдар.

Муракаминин философиялык дүйнө өзөгү

Мураками окурманга жооп бербейт, тескерисинче, ички өңүттү кеңири ачып, суроолорду көбөйтөт. Анын негизги идеясы — адамдын ички дүйнөсү татаал жана көп катмардуу, ошол катмарларды угуу үчүн тынчтык, чыдамкайлык жана «ички саякат» керек.

Анын маектери бизге: жалгыздыкты душман эмес, мугалим катары көрүүнү; жашоо маңызын табууга эмес, сезүүгө умтулуу; өз дүйнөбүздү кабыл алып, анын караңгы бурчтарын жарык кылууну сунуштайт.

Жаратма Интеллектин (ChatGPT) жардамы менен даярдаган О`Шакир

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.