Колдоо көрсөтүү
KY
RU
EN
TR
«БОСТОН» КИТЕБИНЕН
Биринчи бап
Ануширван көр оозунда турганда,
Айткан экен Хормуз шахка мындай деп:
«Аксарайда, акмамыкка керилбей,
Азган элдин алын сурап, тейин көр!
Каратаман карып-мискин көптүгү,
Кантип айтат төгөрөгүң төптүгүн.
Уктап калып кой кырдырган койчуну,
«Уктаптыр» деп актоого да болчубу?
Камын ойло, о чегеси калкыңын,
Жайын ойло жарды менен жалчынын.
Бадышаны дарак десек карылуу,
Букарасы анын байлар тамыры.
Тамыр канча терең жайса кучагын,
Дарак шончо кенен жаят бутагын.
Таңбай койсоң өз калкыңдын жаратын,
Тамырыңа өзүң балта чабасың.
Калыс болуп, кайрымдуулук жөнүн бил,
Каргышына калбас үчүн теңирдин.
Жамандыктан жаадай качып коргонуп,
Жаралдык биз жакшылыкка жар болуп.
Бадышасын мээрим колдоп турганда,
Букарасын коркуталбайт бул жалган.
Жардам берген жалчы менен жардыга,
Жараткандын жакшылыгын бар кылат.
Кор тутпаса букарасын эл ээси,
Колдойт аны асман, жердин эгеси.
Калтыс дөөлөт калкы менен кас болот,
Калыстыгы, алыстыгы аз болот.
Оолак жүргүн андай жерден ылайым,
0 такыбам, кулпендеси кудайдын!
Чындык отко чыр-чыр күйгөн өлкөдөн,
Чын жакшылык көрөмүн деп эңсебе!
Акыреттин ишин билбей эсирген,
Алыс жүргүн кекирейген кесирден.
Элин эзип, канын соргон өкүмдөр,
Эсеп берет дал тозоктун өзүндө ал.
Зордук менен зомбулуктун акыры
Көөлөп салат адам деген атыңы.
Кадырман шах, канга забын болбогун,
Карманарың калк экенин ойлогун.
Аштыкчыны, дыйкандарды көр карап,
Ач-жылаңач жүрүп кантип жер багат?
Алар сени багып келсе аш менен,
Сен аларды урасыңбы таш менен?!»
Кош-мур айтып, о дүйнөгө жөнөрдө,
Хосров да Шируэйге деген дейт:
«Акыл даарып, нурга толсун жүрөгүң,
Атпай журттун ал-абалын биле жүр.
Чындык гана тескеп турсун өлкөнү,
Чындык жокто — өлкө өмүрү өлчөлүү.
Калк козголот залим бийлик зарпынан,
Калат жалгыз жаманатты артынан.
«Өлтүрөм» деп, «көргөзөм» деп башкаруу –
Өз тамырын өзү кыркып жатканы.
Адам канын суудай төгүн эсирген,
Агып өлөт көз жашына жесирдин.
Убал-сооптон оңой эмес кутулуу,
Уруп кетет кусурлардын кусуру.
Акыйкаттан ашкан не бар башка улук,
Акыйкатчыл аким болот бактылуу.
Андай жанды ажал тооруп турганда,
Ардак менен узатышат чын жайга.
Бүт кетебиз. Биздин өмүр — көз ирмем.
Бир жакшылык калат элдин эсинде».
И К А Я
Кудай кулун койгон сымал унутуп,
Дамашкыны каарып өттү бир учур:
Бир тамчы да «тып» деп тамбай ал жылы,
Күйүп кетти жер үзүрү бардыгы.
Соолуп калды аккан арык — кашка суу,
Соолуп калды бир көз жаштан башкасы.
Ар түндүктүн качып ырыс-ыраңы,
Түтүн эмес, үшкүрүктөр булады.
Ачарчылык туш тараптан арбады,
Адалдуудан түк эчнерсе калбады.
Жамгыр эмес, жаады жалаң чегиртке…
Жабалактап жатты адамдар терип жеп.
Бир досумду көрдүм ошол күндөрү,
Арып-ачып калган жалгыз сүлдөрү.
О, кечеле ооматы чоң жан эле,
Оңбогондой байлыгы да бар эле.
Шашканыман: «О, азиз дос, — дептирмин,
Кай жамандык бул абалга жеткирди?»
Анда ал айтты: «Ордуңдабы акылың?
Бир мен тургай калк кырылып жатыры.
Жердин тийбей, көктүн тийбей жардамы,
Жээрге нан, ичерге суу калбады.
Азап-тозок астым-үстүм турат го?!
Анан минтип сураганың уят го!»
«Бирок достум, — дедим ага кайрылып,
Бар эле го ашып-ташкан байлыгың.
Эс эңгиреп, ташкын алар мезгилде,
Эл чөксө да, алар сени чөктүрбөс».
Акылман жан акылы нас баланы
Карагандай мени акырын карады:
«Чөктүрбөсүн чөктүрбөйт го, ал ырас,
Калкым чөгүп, мен калганда не мурат?
Азган жокмун колдо кокон жогунан,
Аздым элге түшкөн тозок соңунан.
Адамдардын көрүп тарткан азабын,
Анан кантип адал тамак татамын.
Өзүм эмес, өзгөлөрдүн кайгысы,
Өзөгүмдү өчпөс дартка чалды ушу…
Ооруп жатса орошон калк тамыры,
Оолак тутам андан кантип жанымы?
Ачка калктын ачкалыгын карабай,
Аш ичкениң уу ичкенге барабар…»
Эл башына түшкөн кезде дүрбөлөң,
Эр азамат гана кирпик ирмебейт.
* * *
Сөздө барбы, келе жаткан мурунтан,
Эсте барбы, элин эзген зулум хан?!
Жок! Алардын өздөрү өлгөн, бүт өлгөн –
Бийлиги өлгөн, кандуу, касап иши өлгөн.
Дүйнө турат. А алардын изи жок,
Изи тургай, жоктогон да киши жок.
Акыреттин сурагында, алардан
Кор болгондор бейиш төрдөн жай алган.
Атпай журтту асман сактайт бактыга,
Адил дөөлөт шах олтурса тактыда.
Катаал, зулум хан башкарган өлкөдө,
Калк ыдырап, канга батат белчеден.
Андай аким а дүйнөдө соттолот,
Адам өчкө асман дагы өч болот.
Султан сүрүн ырас, кудай даңдады,
Бирок билгин: эсеп бермей бар дагы.
Бу дүйнөдө сен жасаган кыянат,
А дүйнөдө сенден эсеп чыгарат.
Бүт өлкөнү зордоп жатса зомбулук,
Солк этпеген шах жибербейт оңдуруп.
Сенин көзүң карап турат жаш-кары,
Сен да аларды карегиңдей сактагын.
Чындык болбой, бийлик болсо тутканы,
Шах өлкөнүн сакчысы эмес, душманы.
Жар кылбаган жакшылыктын насаатын,
Келечектен албай койбойт жазасын.
Бийлик өтүп, чындык калар кез келет,
Калк ошондо каргыш менен эскерет.
Калыс болгун, кайрымдуу бол калкыңа,
Каргыш эмес, алкыш калсын артыңда.
Кыргызчалаган Алым ТОКТОМУШЕВ
