Колдоо көрсөтүү
KY
RU
EN
TR
Орусчадан которгон Амирбек АЗАМ уулу
АҢГЕМЕ
Тагава дарыясында кичинекей жел тегирмен турат. Тегирменге жанаша жерде эмен дарагы өсөт. Чак түштө да оонап уктап түш көргөн кыштактык бекерпоз бир мертебе эмендин түбүнө көчүк койду. Адатынча же уктаганы белгисиз, же эс алып отурганы белгисиз неме тегирмендин парасы кандай айланганын карап жатып, кокустан эле мына бул сөздөрү эшитти:
— Ки-и-и! — кыйчылдаган добуш угулду — тегирмен эменге кайрылды. — Эй, ашына! Сен бу жерде жыл бою селейип турсуң, каргаларды санайсың, сен деги эмне иш кыласың өзү? Азыр прагматикалык замана! Ушу сени эч түшүнбөймүн. Мени кара-чы! Өзүң көрүп турасың, ашына, эч бош убактым жок! Мен — жер шарына окшошмун: күнү-түнү тегеренем. Ар он беш секундада айлануу – бул бир саатта эки жүз кырык жолу айлануу деген кеп! Жыйырма төрт саатта беш миң жети жүз алтымыш жолу айлансам, а бир жылга — таң калба! Бир жылда мен болжол менен эки миллион бир жүз үч миң сегиз жүз кырк жолу айланам. Эмне, уккан кулагыңа ишенбей турасыңбы? Мени лаззат кылыш үчүн айланып жатат деп ойлобо? Ачыгын айтсам, күчүм калбады! Дарман жок! Мен эл үчүн иштеп жатпаймынбы: данды майдалап, ун кылып чыгарам. Өткөн жылы эле беш жүз кокудан1 көп майдаланган күрүч тарттым, жүз коку — жабышкак күрүч, бир нече жүз буудай… А таруу, арпа, кара күрүчтү айтпа!.. Баарын эсептеп болбойт. Бул менин бир жылдагы ишимдин жыйынтыгы. Кандай экен, а? Мен мактанып жаткан жокмун, бирок мындай жумушту эсеп-кысаптуу адам да бүткөрө албайт. Сиз, урматтуум, эмне үчүн менин жанымда минтип бой көтөрүп турасыз? Мейли, сиздин табиятыңыз ушундай болсун, бирок бир жайдан козголбой турганыңыз — бул акылга сыйбаган иш! Таң заардан кеч киргенге чейин нечендеген жылдардан бери бул жерде казыктай какайып турасың, эчтеке кылбайсың! Мен өзүмдү мактабайм, мурдумду көтөрбөйм, бирок чынын айтсам, сен үчүн бет кызартууга туура келет. Эмне дейсиң, ашына? Эгер актанчу сөзүң болсо, айт, эшители!
Тегирмен айтарын айтып болуп, сууну оозунан көбүктөтө чачты да катуу кыйчылдап, тегерене баштады: ки-и, ки-и…
Бир нече секундда жымжырттык өкүм сүрдү. Анан жалбырактарга жан кирди шуулдап: каса-каса, каса-каса…
Бу эмен сөзүн баштаганы эле:
— Сен мага насаат окугандан кийин мен жердин астына кирип кеткенге даярмын. Бирок менин кебимди да ук. Ар күнү сенин кандай иштеп жатканыңды көрүп, сага суктанам жана чыдай албай аябай уялам. Бирок менин насилим ушундай экен. Мени ушинтип жаратып коюптур, эч нерсе кыла албайсың. Мен да өз өмүрүмдө анча-мынча болсо да жумуш кылып жатам. Тыңшачы, тыңшачы! Төбөмдө — көпкөк асман. Күн сайын, ар күн сайын менин башым шол көк асманга умтулат. Бутумдун асты-улуу жер. Күнү-түнү менин тамырларым жердин тереңине кирип баратат. Айланам — аба жана мейкиндик. Мен күнү-түнү ошо мейкиндикте кеңейип жатам. Өсүү — бул менин жумушум. Менин таажымдын астында жайкы салкын абада суу ташыгычтар чырым этип эс алышат. Менин тамырларым сени кыймылга келтирген суу жууган жээкти бекем кылууда. Менин жаңгактарымды балдар сүйүнүп жыйнашат. Бирок мен сага башка нерсе тууралуу айтып берейин.
Мен азыр жалгызмын, бирок менин досторум көп, алар бар жокто бар. Алардын бирөөсү былтыр кыйылды, ал арабага айланды жана Токиодон Косюга кеткен жолдо таштанды ташыйт. Менин башка досум — гэтанын2 таманына айланды, ал таш жана чаң жолдордо басып жүрөт. Дагы бирөөсүнөн андабанын3 туткасы жасалды, аны жыгач устанын алкандары жалтыратып жылмалап алган. Башкалары отунга айланды, адамдарга жылуулук берет. Досторумдун арасында суу акчу түтүк болуп кызмат кылгандары да бар. Ал эми кооз буралып өскөндөрүнөн мэрабдын4 түркүктөрү жасалган, алар бөлмөнү көркөмдүү кылып көрсөтөт. Менин кээ бир досторумду тамыры менен жулуп алышып, борбордогу байлардын үйлөрүнө тосмо жасашкан… Менин досторум дыйкандардын кетмен-чотуна сап, жорголоп жүргөн рикшалардын арабаларына кылдырек5 болот… Алар эмне гана болушпайт, кандай гана жумушту аткарышпайт!.. Сен мени кечирип кой, сенин огуң менин агаларымдын биринин денесинен жасалганын билесиңби? Мени кандай тагдыр күткөнүн билбеймин. Эмне болгонун көрө жатарбыз. Саатым келгенче мен үн чыгарбай өсө берем. Тамам. Сен өзүңдүн эл көргөн ишиңди кыла бер. А мен өсө берем.
Эмен сөзүн бүттү. Кимдир бирөө түкүргөндөй болду — бул бекерпоздун мурдунун алдына түшкөн жаңгак эле. Ал көзү чайыттай ачылып, демейдегидей тегеренип турган тегирменди жана жазгы аптапта мемиреп уктагансып, кыймылсыз турган эменди көрдү.
Түшүндүрмө:
1Коку – сыйымдуулуктун чен өлчөмү, 180. 391 литрге тете. Карт Жапонияда күрүч — жапондордун негизги тамагы- коку менен өлчөнгөн.
2Гэта – жапондордун жыгач бут сандалы. Таманынын калыңдыгы ар түрдүү болуп, баш бармагын илинме тогосу бөлүп турат.
3Андаба – жыгачтын бетин жылмалап сүрчү аспап.
4Кылдырек – темир же жыгач дөңгөлөк.
