Дин өнүгүүгө дем берген учур барбы?

Тарыхты барактап көрөлү:

• Орто кылым Европасы — чиркөөнүн “бата берүүсү” менен өрттөлгөн илимпоздор, инквизициянын караңгы камералары. Галилейдин “Жер күндүн айланасында айланат” деген сөзү үчүн өмүр бою айыпталганы. Көрдүңүзбү, чындыкты айтуунун өзү күнөө!
• Ислам дүйнөсү — бир кезде илимдин шамы тутанган, Ибн Сина медицина ачылыштарын жазган, Аль-Хорезми алгебраны ачкан. Бирок ошол илимпоздордун китептерин кийин мусулмандар өздөрү эле “каапырлык” деп өрттөп, “Куран жетет” деген догма менен элди караңгылыкка оп тартып кеткен.

Суроо: адамзат кайсы динге таянуу менен космоско учту? Же кайсы догма интернетти ойлоп тапты? Жооп айдан ачык — эч бири! Догманын “зыяны” кандай көрүнөт?

• Медицинадагы мисал: вакцинаны “шайтандын аракети” деп жарыялагандар. Натыйжада: балдар кырылган, оорулар кайра күчөгөн учурлар бар. Илимий ачылышка каршы чыккан догма өмүрдү сактабастан, өмүрдү жутат.
• Билим берүүдө: кыз баланы мектепке жибербөөнү “ыйманга ылайык” деп эсептегендер – коомдун жарымын майып кылганга тете.
• Саясатта: шейиттикке үндөгөндөрдүн урааны. Натыйжасы эмне берүүдө? Бомба жарылган жерде мектеп эмес, бейкүнөө жандар кыйылып, кан гана төгүлөт.

Эмне үчүн демократиялуу өлкөлөр согушпайт?

Демократиянын негизи — акыл менен эркиндик. Демократиялуу өлкөлөр бири-бири менен пикир талашат, бирок курал талашууга барбайт. Германия менен Франция канча кылым согушкан, бирок азыр бири-бирине студент алмашат. Бул — эс-акылдын гана жеңиши.

Ал эми диний догма үстөмдүк кылган өлкөлөр эмне болууда? Ирак менен Иран 8 жыл согушту, Сирия канга батты, Йемен токтобой келди. Шиит-сүнний ажырымы бүтүндөй регионду бөлүп-жарып жатат. Арийне, догма – бөлүп-жарат экен, демократия – бириктирет.

Дин эмне берди, эмне алды?

Дин руханий сооронуч боло алат — бул чын. Бирок ал илимге, акылга, ой эркиндигине келгенде коркунучтуу цензорго айланат.

• Догма — суроого тыюу салат.
• Илим — суроо берүүнү талап кылат.
• Догма — жоопту даяр берет (“бул ушундай”).
• Илим — далилсиз жоопту четке кагат.

Адамзат “Кудай айтты” деген догмалар менен эмес, “эмне үчүн мындай?” деген суроолор менен алдыга жылууда.

Диний концепциялар адамзаттын өсүшүнө рычаг эмес, тормоз Алар илимди “каапырлык” деп жек көрүшөт.

• Акыл-эс эркиндигин “күнөө” санашат.
• Жеке ойду “азгырык” деп кысымга алышат.

Адамзатка чыныгы улуу ачылыштарды берген нерсе — эс-акылдын эркиндиги, илимдин чындыкты издөөсү аркылуу демократия таянычы менен адам өмүрүн баалоосу.

Догма – кишен. Илим – ачкыч. Адамзаттын кайсы жолду тандай турганы – анын эркиндигине жараша. Арийне, аң-сезими кулга айланган коом эч качан эркин боло албайт.

Макала ChatGPTнин көмөгү менен даярдалды

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.