КУЛТЕГИН Кожогелди: КОЖОГЕЛДИ КУЛТЕГИНДИН КОЖО СӨЗДӨРҮНӨН

* * *

Бир жакка шашып жөнөгөндө – таксиге эле түшүп жөнөбөйсүң. Саатка да кошо түшүп жөнөйсүң. Автоунааң мурда жетер бекен же саатың мурда жетер бекен?

* * *

Сүйгөнүңдү тикте сүзүлүп, сүйгөнүң жок болсо – сүйүшкөндөрдү тикте үзүлүп.

* * *

Адам-эй, адамды бычактап өлтүргөнүң – бир эсе жырткычтык болсо, анын бетине чылымыңдын калдыгын таштап кеткениң – эки эсе жырткычтык болбодубу…

* * *

“Аял” деген – “ая”, “ал” деген сөздөрдөн, “эркек” деген – “эрки”, “эки” деген сөздөрдөн куралса керек.

* * *

Оозуңдан чыккан түкүрүк – сеники эмес.

* * *

Мен – бүт ата-бабаларымдын мекенимин, балам – бүт ата-бабаларымдын жана менин мекеним.

* * *

Эмне деген эле заман болуп баратат – келе, төлө дегенден башканы билбеген? Эртең эми светофордун кызыл жарыгына токтогондугубуз үчүн дагы акча төлөйбүзбү?

* * *

Жокко окшош кишилер менен жокко окшош күндөрдөн коркконум бар.

* * *

Бу касиеттүү Жер ар бир адам туулган сайын жаңырып, ар бир адам өлгөн сайын эскирди.

* * *

Тескери кылык-жоруктар менен “марага” жеткендерге мара да тескериленип “арам”.

* * *

Ырды бүркүттөй сабалап-эргип жазыш керек да, түркүктөй кадалып-катып оңдош керек.

* * *

Шаарды шаар кылып кармап турган – үтүк менен эле түтүк окшойт.

* * *

Ар бир акындын негизги бир окутуучусу – катарлаш калемдештери. Кайсы бир классик таасир этпей, кайсы бир досуң катуу эргитиши мүмкүн. Андыктан мен катарлаштарымдын күчтүү болушун тилеп келем.

* * *

Балдак баарынан мурда аялга жарашпайт.

* * *

Аялың менен “беркиниңди” ынтымак кылайын десең үчүнчү бирөөгө кетип кал, дос. Ошондо тиги экөө: “И-ий, өлүгүңдү көрөйүн, сени да ошентчү беле…” – деп атып эле ынтымакташып кетет.

* * *

Оо, улуу Күн! Эртең дагы экөөбүз жолугуш үчүн эң оболу Жер аман болсун!

* * *

Азыркы “ыштаны” жок гезит чыгарып оокат кылгандар – илгерки “Төө чечмей” оюнундагы ыштаны жок тоңкоюп, абийирин артындагыларга көрсөткөнчө төөнүн буйласын чечкен, анан ага акча алган катындардын өзү!

* * *

Кээде мага жаңы жыл – он эки ай ичинде бирөөлөрдү өлтүрүш үчүн келгендей туюлуп кетет.

* * *

Замандын шамалы көкүрөк-каптар менен көчүк-каптарды эле кыйын булккулап туруп алды.

* * *

Сүйгөнүңдүн жасап берген тамагы – нак бейиштин тамагы.

* * *

Тоодо туулуп-өскөн шаардыктар чогулуп эс алса – тоо таянып, жаратылыш беттеп кетмейи адат. Шаарда туулуп-өскөн шаардыктар эс алса – ресторан жертөлөсүнө түшүп, кадалып-түтөп олтурмайы адат.

* * *

Элдин астында Топчубек Тургуналиев тууралу эки сап ыр чыкты:
Топчуке тынчта – өлкө тынч,
Топчуке былчта – өлкө былч!

* * *

Жаның ооруп, айлаң кеткенде врач Теңир сыңары, ал эми Теңир врач сыңары көрүнүп кетет экен.

* * *

Ал тургай сүйүү да акчаны аябай сүйөт.

* * *

Өкмөт аппаратында иштеп жүргөнүмдө: “Акүйдө кашкайган чындык бар бекен, Кожогелди?” – деп сурап болбойт бир журналист. “Акүйдө кашкайган чындык барбы, жокпу, билбедим. Бирок, кашкайган сүйүү бар экен,” – дедим кесе.

* * *

Алар мындан ары эч качан ажырашпас үчүн ажырашып кетишти.

* * *

Алайку менен Алай, ал турсун Чоң-Алай тутумдаш. Андыктан баарын бириктирип, “алай”, “куу”, “чоң” деген сөздөрдү да кошуп, “Чоң Алайку” деп атап койсо болчудай.

* * *

Салтанат-шаңдуу доордо арман-күйүт ырлары, арман-күйүттүү доордо салтанат-шаң ырлары өтүмдүү да алымдуу.

* * *

Жакшы ырды (поэзияны) кара сөз менен да бирөөгө айтып берсе болот. Ошондой эле аны уккан киши дагы ырдын мыкты поэзия экенин толук бойдон кабылдай алат.

* * *

Атагы ашкан кооз жерлердин атарабында дагы кооз чөлкөмдөр сөзсүз арбын болот. Анын сыңарындай, атактуу сулуулар чыккан жерлерге жакындай баштаганда дагы айдай сулуу кыздар көп жолуга баштайт.

* * *

Жөнөкөй адам өтө көп акчаны көргөндө – көзүн… көзүнө кошуп оозун кап сыңары кере-е ачып тиктейт, анан акчалар батпай калгансып, башын башка жакка бир буруп келип (бошотуп келип), кайра жанагындай тиктейт…

* * *

“Оостий, оостий” – дегенден ашык философия каякта өзү?!

* * *

Биз социализм доорунда ыйман бийиктигине, руханий бийиктикке умтулуп, кыйла жерине жетип да калдык эле. Кан төгүүсүз келген азыркы эркиндик – ошол ыйман, рух үчүн Кудай өзү жиберген белек.

* * *

Бир автордук кечемде Калыбай Осмоналиев агай минтип сурады: “Заман өзгөрүлүп атат: сен дале акын болосуңбу же аким болосуңбу?” “Албетте, мен акын болуш үчүн туулгамын. Аким болуш деле жаман эмес. Эң жаманы – “А ким?” болуп калыш.”

* * *

Сүйгөн кыздын элесин карекке кадап алгандын таасиринен барып фотоаппарат жасалса керек.

* * *

Айтматов кыргызга ааламды кучактатты, бүт ааламды! Аалам да кыргыздын жүрөгүнүн кагышын, кыргыздын дем-жытын толук сезди!

* * *

Бурагыла! Комуз кулагын бураганыңар – улутубуздун кулагын жакшылык жакка бураганыңар. Колоктоп жүрѳ бербей, кѳркѳмдүктү, ыйыктыкты, улутчулдукту, мекенчилдикти жан дүйнѳгѳ сиңиргиле деп бураганыңар. Бурагыла!

* * *

Чартылдап күчтүү күйгөн нерсенин күлү жупжумшак сыңары – алоолоп сүйгөн адамдын көңүлү да напназик.

* * *

Аялдын табияты ушундай: аны сен күйөөсү катары мүрүңө чейин ылдый басып турушуң керек. Көп эмес. Эгер ал анчалык басылбай, сенден өйдө чыгып алса – өзүн да бактысыз сезет, сени да бактысыз кылат. Сенден бир аз ылдый басылып турса – өзүн дагы бактылуу сезет, сени дагы бактылуу кылат.

* * *

Асти жаман калемсап менен жазгылык кылбасын – жаман эшек минип алгандан бетер жадайсың да жүдөйсүң.

* * *

Өзү, койдон өткөн “патриот” болбойт экен! Кокус союп калса кожоюнду уят кылып албайлы деп – бир-р баш көтөрбөй оттошот, жаныбарлар! Андайлар адамдардын арасында да кезигет.

* * *

Жок! Нагыз жаман киши мынчалык жамандыкты жасай албайт.

* * *

Аялыңдан ашкан саяпкериң болбойт экен! Сени таптап-үртүктөп… сени озуп олжого жетсин деп – бүтүндөй өмүрүн сарптайт турбайбы. Же биз көксөгөнүн аткарсакчы… Талпаң-талпаң жүгүрүп баратып – талп жыгылып… Андан көрө аялыбызды таптасак – алданемедей кетет беле…

* * *

Чыгарманын жазылып бүткөн учурун – комуздун күүлөнүп бүткөн учуруна салыштыраар элем. Көңүлүң, бар дүйнөң ушунчалык ыкрал болуп токтойт ошол жерге. Кичине эле бурасаң – күүсү бузулат…

* * *

Бомжга эски галстуктун гана кереги жок.

* * *

Акчанын сапары убакыттай учкул: саат бештен кийин тез эле алты болгондой – беш миң акчаңдан кийин тез эле алты миңи сарп болот. Саат ондон кийин тез эле он эки болгондой – он миң акчаңдан кийин тез эле он эки миңи тамам болот.

* * *

Адамдын сунула турган жерлеринин баары – же периштеге, же шайтанга айланып турат.

* * *

Асыл жерде көз жарып, асыл жерде бой керип, асыл жерлерди турак кылган экенсиң. Анан ошол асыл жерлердин бирде-бирөөнө да алдагы жүрөгүң жама-ан бир чөнтөк болуп бере албаганын карасаң…

* * *

Татыктуу жеңиле алган адам – татыктуу жеңе дагы алат. Ал эми татыктуу жеңе алган адам – татыктуу жеңиле албашы мүмкүн.

* * *

Сулууларды ого бетер сулуу көрсөтүп турган касиет – менменсинүү! Сулууларды ого бетер улуу көрсөтүп турган касиет – жароокерлик!

* * *

Базары келип, жылдызы жанып турган кыздын базардагы же дүкөндөгү соодасы да жакшы жүрүшөт.

* * *

Кылымдын соңу же башы – кыр-ашуу. Кыр-ашууда кыйынчылык. Кыйынчылыкта кыйкырык-чуу. Анан да кылым башындагы кыйкырык-чууң кыр-ашуудагыдай оо-баарына угулганын айтсаң…

* * *

Нанга жеткен акча – намыстуу акча.

* * *

Арак адегенде апетитти бууп – тамакты жеңет. Тамакты жеңсе эле – өзүңдөй манапты жеңет.

* * *

Сулайман Тоо – ордолуу Оштун жүрөгү! А жүрөк менен ойногонго болбойт аркан-жол салып.

* * *

Кыргыздын “өппө” деген сөзүнө таң калам. “Өп” дегенге анын тескери айтылышын уласа эле – тескери мааниси чыгып атпайбы. Мындай сөз кыргызда гана болушу мүмкүн. Андыктан көп айтпагыла – көз тийет.

* * *

Ымыркайдын оң колундагы бактысы – апасы, сол колундагы бактысы – атасы.

* * *

Ошенткиле, Оштогу кодура эстеликтердин аалдында сүрөткө түшпөгүлө. Эки-үч киши катар тура калса эле – тосулуп көрүнбөй калат экен эмне…

* * *

Дүйнөң ураганда – азыр чегип ыргыткан тамекиңе жармашып, кадимки улуу Күн жерде жатканын көрөсүң.

* * *

Кыргыз деген башына жалбырттаган жалын (ысырык) кармаган элдерден!

* * *

Таң калыштуусу, жакшы аял жыл өткөн сайын жакшырып, жаман аял жыл өткөн сайын начарлай берет экен.

* * *

Мага социализм кулабай эле, Маяковский чала-була кулагандай аянычтуу болду.

* * *

Өмүрдүн бой тарткан бойдокчулук кезинде гана (4-5 жылдай) өзүңө өзүң чала-була ээсиң. Ага чейин ата-энеңдин ээлигинде телпектемей, андан кийин аял-балдарыңдын ээлигинде желпектемей.

* * *

Айылдын күтүрөгөн жашоосун көрүп туруп, шаардын битиреген жашоосуна ашыгып турганыбызды айтсаң.

* * *

Дасторкон калың болсо – тамак жука ичилип-желет. Дасторкон жука болсо – тамак калың ичилип-желет. Үнөм да берекеде!

* * *

Сулуулардын бардыгын алгым келет!

* * *

Кара темирден жасалган гаражыбызды акка боётоюн деп жүрдүм эле. Бирок ар күнү балдар анын бетине сүрөт тартып, сүйүү сөздөрүн жазып ойношконунан боётпой койдум.

* * *

Өз деген – өз! Айталык, бир колуңа бир колуң тарсылдата чабылып атса дагы – ал жакшылык иретинде, тактап айтканда, коштоо, жактыруу катары кабылданат. Өз деген – өз…

* * *

Интернаттын балдары азайып, интернеттин балдары көбөйсүн!

* * *

Кеченин же концерттин жүрүшүндө берилген гүл – чыныгы гүл. Ал эми кече же концерт бүткөнгө чейин кармалып олтурулуп, өнөр секиден түшкөндөн кийин тапшырылса, ал – гүл эмес, күл. Анткени күйүп бүтүп калды.

* * *

Көралбастык көбүнчө көңдөй туугандарды жана көңдөй досторду мекендейт.

* * *

Тиги келаткан атчан менен бараткан атчандын тизгин тарта сүйлөшүп турганы кандай адеми сүрөт! Болочок чөбөрөмө… кыбырама көрсөткүм келип кетти бери колго алып!

* * *

Акынга кыздар тийишкендей тумоо-сумоо, шамал-памал дагы утуру тийише бергени жаман.

* * *

Буткийимиңдин бирин аласалдыра агызып кеткен килейген дарыяны буткийимиңдин экинчи пайы менен чирене атып-урсаң – моокумуң да кадимкидей кана түшөт! Эч нерсе да жоготпойсуң! Апенди жоругуңа жапайы каткырыкты да саласың жыргап!

* * *

Айылыңа мактанбас үчүн – аялыңа мактангын. Ал баары бир ишенбейт.

* * *

Жарык деген – жарык. Саясаттан, куулук-шумдуктан тышкары ал. Маселен, залдын жарыгы эшик ачылаар замат дализге деле кире берээри ырас.

* * *

Чыңгыз Айтматов өлгөндөн кийин кыргыздардын баарысы эле опокшош болуп жатып калбаспы…