5-китеби мында>>>>

АЛТЫНЧЫ КИТЕП

1. Бүткүл ааламдын табияты момун жана ийкемдүү. Аны башкарган акыл-эстин жамандык кылууга эч себеби жок, анткени анын өзүндө жамандык деген түшүнүк жок. Ал жамандык кылбайт жана эч кимге зыянсыз. Ошол эле учурда бардык нерселер ушул табиятка баш ийип, өз нугунда ишке ашат.

2. Эгер туура иш кылсаң, анда сууктун да, ысыктын да таасирине алдырба. Муну кайдыгерлик десек болот. Ошондой эле уйкуң кандыбы же чарчадыңбы, сени макташса да, урушса да, өлүм алдында турсаң да, же башка иштер менен алек болсоң да, бардык жагдайга бирдей мамиле кыл. Анткени өлүм да жашоонун бир бөлүгү. Демек, учурдагы абалды кабыл алуу жетиштүү.

3. Өзүңдүн ички дүйнөңө тереңк үңүл. Сапатың да, баалуулугуң да эч нерседен тайбасын.

4. Бардык нерсе ушунчалык тез өзгөрөт: же бууга айланып жоголот, же табият мыйзамына ылайык чачырап жок болот.

5. Башкаруучу акыл-эс өз табиятын, ишмердүүлүгүн жана курамын толук аңдап билет.

6. Өзүңдү коргоонун эң натыйжалуу жолу – башкалардан айырмалануу.

7. Кудайды эскерүү аркылуу гана коомдук иштердин биринен экинчисине өтүп жатканда жүрөгүңө тынчтык жана кубаныч орнойт.

8. Чыныгы жетекчи – бул өзүн-өзү ойготуп, өзгөртүп, каалаганын ишке ашыра билген, болуп жаткан окуялардын баарын өз көз карашы менен кабыл алган адам.

9. Бардык нерсе сырткы таасирлерден курчалып же бөлүнүп турса да, бүтүндөй бир системанын табиятына жараша ишке ашат.

10. Биз эки жолдун бирин тандайбыз: кокустуктун аралашуусунан жаралган башаламандык жана тартипсиздик, же биримдик, тартип жана алдын ала белгиленген тагдыр. Эгер биринчиси чындык болсо, анда эмне үчүн бул башаламандыкка толтура жашоого аралашып жатам? Мындай учурда жерге тезирек кайтып кетүүдөн башка кандай тилегим калат? Тынчтыкты сактап, мен эмнени жоготуп жатам? Кандай аракет кылбайын, бул тартипсиздик мени коштоп жүрөт. Ал эми экинчи жол туура болсо, мен Жаратканды урматтап, бекем турам жана Ага толук ишенем.

11. Жашооңузда башаламандык же тынчсыздануу пайда болсо, дароо өзүңүздү колго алыңыз. Жашоонун калыптуу агымынан алыстап кетпеңиз. Өзүңүз менен тынчтыкта жашоо – тең салмактуулукту тез калыбына келтирүүгө жардам берет.

12. Эгер сизде чыныгы энеңиз да, өгөй энеңиз да болсо, анда экөөнү тең сыйламаксыз, бирок өз энеңизге көбүрөк урмат көрсөтмөксүз. Эми ордодогу жашооңузга жана философияңызга төмөнкүчө мамиле кылыңыз: ал жакка тез-тез барып, эс алып, өгөй энеңиздин көңүлүн табууга аракет кылыңыз. Ошондо ал да сизди жакшы кабыл алат.

13. Кандайдыр бир нерсенин сырткы көрүнүшүнө алданба. Анын артында жаткан чыныгы маңызын терең ойлонуп көр. Мисалы, даамдуу тамак – бул жөн гана жаныбардын (балык, канаттуу, чочко) өлүгү. Атактуу Фалерн шарабы – бул таттуу жүзүм ширеси гана, ал эми кооз кызгылт көк түстөгү тога – бул үлүл кабыктарынан алынган боёк менен боёлгон койдун жүнү. Жыныстык катнаш да – бул жөн гана физиологиялык процесстердин жыйындысы, анда жыныс органдарынын сүрүлүшү жана белгилүү бир физиологиялык реакциялар орун алат. Мындай ой жүгүртүү бизге нерселердин чыныгы маңызын, алардын сырткы көрүнүшүнөн ары карап түшүнүүгө жардам берет.

Жашоого да ушундай талдоо жаса. Эгер бир нерсе өтө эле кемчиликсиз же толук ишенимдүү көрүнсө, анын жашыруун кемчиликтерин издеп, кадимки, реалдуу абалын эске ал. Анткени, сырткы көрүнүшкө алданып калуу абдан күлкүлүү. Өзүң эң маанилүү жана маңыздуу иш менен алектенип жатам деп терең ишенген учурда, сен эң күчтүү иллюзия туткуну болуп калышың мүмкүн. Ошондуктан, Кратеттин Ксенократ тууралуу айткан акылман сөзүн эсиңден чыгарба.

14. Адамдардын көбү тагдыр же жаратылыш бириктирген жалпы нерселерге – таштарга, дөңгөлөктөргө, анжир бактарына, жүзүмдөргө, зайтун дарактарына көз артат. Андан ары, жандуу нерселерге, мисалы, мал-жанга, бодо малга ыктагандар да бар. Эң жогорку баага татыгандар – бул акыл-эстүү жан менен байланышкан нерселер. Бул жерде универсалдуу эмес, бирок бир ишти мыкты билген, өзгөчө жөндөмгө ээ, башкача айтканда, көпчүлүк эки буттуулардын арасынан айырмаланган адамдар тууралуу сөз болуп жатат. Ал эми акыл-эстүү, жалпы жана коомдук рухту сыйлаган адам башкаларды эмес, биринчи кезекте өз акыл-эстүүлүгүн жана коомдогу ордун коргойт, ошондой эле жакындарына да кам көрөт.

15. Дүйнө тынымсыз кыймылда: бири жаралса, бири жоголот. Ар бир жаңы нерсе мурункунун изин алып жүрөт. Бул чексиз агым жана өзгөрүүлөр дүйнөнү жаңыртып, мезгил сыяктуу түбөлүк жаш бойдон сактайт. Бирок колго тийбес, учуп кеткен нерселерди канчалык бааласак болот? Учуп бараткан чымчыкты жакшы көрсөң, ал бир заматта көздөн кайым болот. Жашоо дем алуу сыяктуу: биз аны абадай жутуп, кайра чыгарабыз. Биз абаны кантип тынымсыз ичке тартып, кайра чыгарсак, ошол сыяктуу эле төрөлгөндө алган жашоо тартуубузду да акыры кайрып беребиз.

16. Өсүмдүктөр сыяктуу жөн гана дем алуу баалуубу, же жаныбарлардай инстинкт менен жашоо – кайсынысы баалуу? Башкалардын оюн сиңирип алуу, бир нерсеге умтулуу, жамаатта жашоо, же жөн гана жашоо – мунун баары ичегилерди бошотуу сыяктуу табигый процесстерден жогорубу? Чынында эмне баалуу? Бул сөз жана мактоо эмес, анткени алар сурнай үнү сыяктуу эле убактылуу. Эгер адамдык атак-даңктан баш тартсак, анда эмне калат?

Чыныгы баалуулук – бул ички дүйнөбүзгө шайкеш келген иш-аракеттерде жана эс алууда. Окуу да, искусство да ушул багытта иштейт. Ар бир искусство өз максатына ылайык бир нерсени калыптандырат. Мисалы, багбан жүзүм сабагына, саяпкер жылкыга, ээси итке кам көрөт. Тарбиячылар менен мугалимдер да дал ушундай. Мына ушул – чыныгы баалуулук. Эгер бул иреттүү болсо, калганы сизге тоскоолдук кылбайт. Башка нерселерди ашыкча баалоону токтотуңуз. Болбосо эркиндигиңизди, өз алдынчалыгыңызды жоготуп, тынчсызданасыз. Көрө албастык, шектенүү, ал тургай башкалардын баалуулуктарына кол салуу сыяктуу терс сезимдер пайда болот. Натыйжада, мындай абалга туш болгон адам башаламандыкка жана жагымсыздыкка чөмүлөт.

Ал эми акылыңызды барктап, бааласаңыз, өзүңүзгө ыраазы болосуз, башкалар менен ынтымакта жашайсыз жана Кудай берген нерселердин бардыгын кабыл аласыз.

17. Баштапкы элементтер өйдө, ылдый, тегеренип, түбөлүк бийде айланат. Бирок жакшылыктын чыныгы кыймылы башка: ал кудайлык, ал бактылуу, ал өзүнүн табышмактуу жолу менен алгалайт.

18. Кандай гана таң калыштуу көрүнүш! Өздөрү менен бир доордо жашаган, жанында жүргөн адамдарды мактоого умтулушпайт, тескерисинче, көрбөгөн, көрбөс келечек муундардан мактоо угууга аракет кылышат. Мындан улам, ата-бабаларың сага мактоо сөздөрүн айтып, даңтабаганына таарынып калууң да ажеп эмес.

19. Эгер бир нерсе сизге оорчулук менен берилсе, аны адам үчүн мүмкүн эмес деп эсептебе. Тескерисинче, башкаларга мүнөздүү жана жетишүүгө мүмкүн болгон нерсени өзүң үчүн да ишке ашырууга болот деп ишен.

20. Гимнастикада байкабай бир жерибизди тытып же башы менен уруп кетиши мүмкүн. Бирок биз бул жагдайга эч нерсе болбогондой мамиле кылып, таарынбайбыз жана каршылашыбыздан шек санабайбыз. Биз андан сактансак болот, бирок душман катары эмес, жөн гана этияттыкты сактап. Жашоонун башка тармактарында да ушундай мамиле кылалы: биздин жашообузда ар кандай кыйынчылыктар жана тоскоолдуктар болот, бирок аларды жеңүү үчүн бизге сабырдуулук жана түшүнүү керек. Эгер биз башкалардын катачылыктарын кечирип, аларга шек санабасак, анда биз өз ара мамилелерди жакшырта алабыз. Гимнастикадагыдай эле, биз да жашоодо ийгиликтерге жетүү үчүн коопсуздук жана этияттыкты сакташыбыз керек.

21. Эгер кимдир бирөө мени күнөөлөп, түшүнүгүмдө же аракеттеримде адашканымды ачык көрсөтө алса, мен кубаныч менен өзгөрөм. Эч кимге эч качан зыян келтирбеген чындыкты издейм. Ким калп жана сабатсыздыкка бекем туруп алса, ал өзүнө гана зыян келтирет.

22. Мен өз милдетимди гана аткарам, калганы мени ойлондурбайт, себеби алар же жансыз, же тили жок, же адашып, жолун таппай жүргөндөр.

23. Жаратылышка жана жаныбарларга боорукер, эркин мамиле жаса. Анткени алар сенин акыл-эсиңдин тереңдигин талап кылбайт. Ал эми адамдар менен болсо, акылдуу адамдардай сый-урмат менен, коомдук гармонияны сактап мамиле кыл. Бардык иштериңде Кудайга кайрылып, Анын ырайымына ээ бол. Бул үчүн көп убакыттын кереги жок, үч сааттык тынч ой жүгүртүү да жетиштүү.

24. Александр Македонскийдин атак-даңкы менен анын эшегин айдаган карапайым адамдын өлүмдөн кийинки тагдыры бирдей. Экөө тең жаратуучу акылга сиңип кеткенби же бирдей атомго тарап кеткенби, ким билсин. Бирок экөө тең материалдык дүйнөдөн ажырап, бирдей тагдырга ээ болушкан.

25. Ар бирибиздин кичинекей денебизде канчалык көп нерсе бар – элестетип көрсөң, анда биз "дүйнө" деп атаган бул чексиз бүтүндүктө канчалаган сансыз нерселер, же болуп жаткан бардык окуялар кантип орун алганына таң каласың. Бул биздин жеке дүйнөбүздүн кичинекейлигин жана жалпы дүйнөнүн улуулугун, чексиздигин көрсөтөт.

26. Эгер кимдир бирөө сага "Антонин" деген ысымды кантип жазууну көргөзүп бер десе, ар бир тамганы жазганда кыйналып, ачууланып жазасыңбы? Же ал ачууланса, сен да ачууланып, ага кошуласыңбы? Жөн гана тамгаларды тизмектеп коёсуңбу? Ошол сыяктуу бул жерде да: ар бир туура нерсе белгилүү бир сандардан, белгилүү бир мыйзам ченемдүүлүктөн тураарын унутпа. Бул жашоонун табигый тартиби. Муну эсиңде тут, адашпа, ачууланган адамдардын толкунуна алдырба, өз милдетиңди так, тынч аткарып, өз жолуңдан кайтпа.

27. Адамдардын өз табиятына жараша, пайдалуу деп эсептеген нерсеге умтулуусуна бөгөт коюу – абдан таш боордук. Эгер алар жаңылып жатканына ачууланып, аларды токтотууга аракет кылсаң, анда чындыгында алардын жолун торогонуң. Алардын өз көз карашын коргоп, талашып-тартышуусу – бул табигый. Албетте, пайдалуу нерсе. "Бул туура эмес!" деп ачуулануунун ордуна, аларга үйрөтүп, туура жол көрсөтүү керек.

28. Өлүм – бул сезимдердин таасиринен, жанталашып умтулуулардан, тынымсыз ойлордон жана дененин талаптарынан арылып, тыныгуу алуу.

29. Денеңиз таштап кете электе, рухуңуздун сизден эрте кеткени – бул уят.

30. Ойлоруңду таза сакта, азгырыктарга алдырба – муну жасоого болот. Жөнөкөй, татыктуу, бузулбаган, катаал жана чынчыл бол. Адилеттүүлүктүн досу, такыба, боорукер, жагымдуу жана ар кандай татыктуу ишке даяр болуга тырыш. Жашоодогу принциптериңе бекем болуу үчүн күрөш. Кудайды сыйла жана адамдарга кам көр. Жашоо кыска, андагы негизги нерсе – жандын тазалыгы жана коомго пайда келтирген иштер.

Антонинден үлгү алып, аны ээрчи: анын күчү – ар бир ишке акылдуу мамиле кылууда, тынчтыкта, акылынын жана сырткы көрүнүшүнүн ачык-айкындыгында, текебердиктин жоктугунда, иште өркүндөөгө умтулуусунда. Ал ар бир ишти кылдат изилдеп, аягына чейин жеткирген. Ал адилетсиз сындарды чычалабай кабыл алган, шашпаган жана ушак-айыңдарга көңүл бурган эмес. Ал адамдарды жана алардын иш-аракеттерине сын такпай, кылдат байкаган. Ал коркок, шектүү же ашыкча акылдуу болгон эмес. Ал аз нерсеге ыраазы болгон: жөнөкөй үй, жөнөкөй төшөк, кийим-кече, тамак-аш жана кызматчы. Ал эмгекчил, чыдамкай да болгон, жөнөкөй шарттарда тартипти сактаган. Анын достугу бекем, өзгөрүлгүс болчу, ал өзү менен макул болбогондорго сабырдуу болгон жана жакшы жол көрсөтүп бере алса кубанган. Ал такыба болгон, жин-перилерден эркин болгон. Акыркы саатың келгенде ал сыяктуу сенин да абийириң таза болсун.

31. Эсиңе кел, өзүңө кел. Ойгонгондо сени кыйнаган түшүңдү түшүнүүгө аракет кыл. Сергек кезиңде, мурункудай эле бардык нерселерди байка.

32. Адам жаралышы дене жана жан болуп эки бөлүктөн турат. Дененин кабылдоосунда бардыгы бирдей, себеби ал айырмачылыктарды ажырата албайт. Ал эми акыл-эс өзүнө тиешеси жокко көңүл бурбайт, ал эми өзүнө тиешелүү маселелерди өз чечими менен чечет. Бирок акылдын табияты учурдагы мезгилге гана топтолуу, анткени өткөн же келечектеги окуялар анын кабылдоосунда эч кандай мааниге ээ эмес.

33. Кол колдугун, бут буттугун жасап турганда, аларды табиятка каршы иштөөгө мажбурлоо туура эмес. Ошол сыяктуу эле адам адам катары өзүнө тиешелүү иштерди жасап турганда, ал табиятка каршы иштебейт. Эгерде иш табиятка каршы келбесе, анда ал жамандыкка алып келбейт.

34. Зордукчулар, бузукулар, ата-энесин кордогондор, тирандар өзүлөрүнүн бузуку иштеринен кандай гана ырахаттарды сезишкен.

35. Эгер дарыгер же куруучу өз кесибинин маанисин терең түшүнүп, ага болгон сый-урматын Кудайдан да жогору койсо, бул, албетте, кооптондурат. Эгерде доктур же архитектор өз өнөрүнүн улуулугун, адамдын Кудай берген акыл-эсин сыйлагандан да бийик койсо, бул текеберчилик эмеспи?

36. Азия, Европа – бул дүйнөнүн ар тарабы. Деңиздин ар бир тамчысы – бүтүндөй аалам. Атос – ошол деңиздеги кичинекей бир бөлүк. Ар бир мүнөт – түбөлүктүүлүккө карай багытталган чекит. Баары майда, убактылуу, акыры жоголот. Баары бир булактан жаралат: же ал булактан түз агып чыгат, же анын коштоосунда келет. Сүлүктүн оозу, уу, ар кандай жамандык, тикенек же топурак сыяктуу нерселер да ошол кооз жана бекем жаратылыштын белгилүү бир коштоосунда пайда болот. Андыктан, муну сиз сыйлаган нерсеге карама-каршы нерселер деп ойлобоңуз. Тескерисинче, бардыгы жалпы булактан чыгарын эске алыңыз.

37. Азыркы учурду түшүнгөн адам бардыгын көрүп, билди деп түшүн: кылымдардан беркини да, түбөлүктүү замандагыны да. Анткени баары бирдей жана өзгөрүүсүз.

38. Дүйнөдөгү бардык нерселердин өз ара байланышын жана бири-бирине болгон мамилесин терең изилдеңиз. Себеби, бардыгыбыз кандайдыр бир деңгээлде бири-бирибиз менен чырмалышканбыз, бул бизди бири-бирибиз үчүн баалуулугубузду арттырат. Табияттын бирдиктүүлүгү жана биримдигинин аркасында ар бир нерсе экинчисине ылайык өз ордун табат.

39. Кайсы кырдаалга туш болбогун, ошого жараша мамиле кыл, кандай адамдар менен жолуксаң да, аларды чын дилиңден сүй.

40. Эгер кандайдыр бир буюм, аспап же идиш өз максатына жараша колдонулса, анда бул жакшы. Бирок алардын жаратуучусу кайда? Табият менен бириккен нерсенин ичинде бардыгын жараткан күч жашайт. Ошондуктан ал күчтү терең урматта. Эгер сен анын эркине ылайык жашасаң, анда бардык нерсе сенин акылың менен, ал тургай бүтүндөй адамзаттын акыл-эси менен байланышта деп ишен.

41. Эгерде биз өз эркибизге баш ийбеген иштерди жасап, натыйжасында жамандыкка учурасак же жакшылыктан куру-жалак калсак, анда биз Кудайга нааразы болуп, адамдарды жек көрө баштайбыз. Себеби, ийгиликсиздигибизге же каалаганыбызга жетпегенибиз үчүн ал себепкердей сезилет. Мына ушундай ойлордон улам биз көп жамандыктарды жасайбыз.

Эгерде өзүбүздөн көз каранды, өз эркибиз менен жасаган жакшылык же жамандык жөнүндө гана ой жүгүртсөк, анда Кудайды күнөөлөөгө же адамдарды душман катары көрүүгө эч негиз калбайт.

42. Биз баарыбыз бир чоң максатка кызмат кылабыз. Бул кызмат кээбиз үчүн аң-сезимдүү жана ырааттуу болсо, кээ бирибиз үчүн аң-сезимсиз эле ишке ашууда. Гераклиттин сөзү менен айтканда, биз уктап жаткан жумушчулардай эле, дүйнөлүк окуялардын кызматташтарыбыз. Ар ким өз жолу менен эмгектенет. Кээси тынч эле өз милдетин аткарып жатса, башкалары болуп жаткан нерселерге нааразы, аларды өзгөртүүгө же жок кылууга аракет кылат. Анткени мындай аракеттер да бул дүйнө үчүн керек. Келечек үчүн ким менен бирге экениңди түшүнүп ал. Бардыгын көзөмөлдөгөн күч сизди эң сонун жолго салып, кызматташууга, жардам берүүгө чакырат. Болгону, Криссип айткан ошол "оюндагы арзан, күлкүлүү ыр" сыяктуу эч нерсеге жарабай калба.

43. Күн жамгырга тиешелүү ишти аткарабы? Же Асклепий – Түшүм берүүчүгө тиешелүү ишти аткарабы? Жылдыздар бири-биринен айырмаланганы менен, жалпы ишти чогуу кылып жаткан жокпу?

44. Эгер кудай менин тагдырымды жана келечегимди аныктаса, анда анын чечими сөзсүз акылдуу болот. Акылсыз кудайды элестетүү мүмкүн эмес ко. Ал мага эмне үчүн жамандык кылмак эле? Анын мындай кылуудан кандай пайда табат, же жалпы жыргалчылыкка кандай салым кошот?

Эгер ал менин жеке тагдырымды чечпесе да, ал жалпы тартипти, мыйзам ченемдүүлүктү камсыз кылат. Ошондуктан, мен башыма келген ар бир окуяны, ал кандай болбосун, жакшылык катары кабыл алууга тийишмин.

Эгер кудайдын эч кандай планы жок болсо (бул кудайга ишенбөөчүлүккө жатат), анда ага курмандык чалуунун, сыйынуунун же анын атынан ант берүүнүн кажети жок. Кудай биз менен бирге жашап жаткандай жүрүм-турумубузду токтотолу.

Эгер ал биз үчүн маанилүү нерселерге кам көрбөсө, анда өзүм үчүн эмне пайдалуу – өзүм чечишим керек. Ар бир адам үчүн пайдалуу нерсе – бул анын табиятына, мүнөзүнө туура келген нерсе. Менин табиятым – акылдуулукка, жарандык милдеттерге умтулуу. Менин шаарым жана мекеним – Рим, ал эми адам катары мен үчүн бүткүл дүйнө мекеним. Демек, бул шаарлар үчүн жасалган жакшылык – бул менин да жакшылыгым.

45. Эң башкысы – жалпыга пайда алып келүү. Бул жетиштүү. Мунун пайдасы ар бир адамга да, бүтүндөй элге да тиешелүү экенин унутпа. "Пайда" деген түшүнүк көпчүлүк учурда орточо нерселерге карата колдонулат.

46. Амфитеатрлардын жана башка ушул сыяктуу жайлардын бир өңчөй көрүнүштөрү көңүлүңдү иренжиткендей эле, жашоодо да бир нерсени түшүнүүгө аракет кыл: баары башынан аягына чейин кайталанат, бардыгы бир булактан келип чыгат. Бул качанга чейин улана берер экен? Ар кандай элдердин, ар кандай кесиптердин адамдарын ойлоп отурсаң, Филистион, Феб, Ориганион сыяктуу инсандар да бул дүйнөдөн өткөнүн көрөсүң. Андан ары ойдун күчү менен башка доорлорго саякат кыл. Гераклит, Пифагор, Сократ сыяктуу акылмандар, ойчулдар кайда калышты? Алардан да мурда канчалаган баатырлар, аскер башчылар, бийлик ээлери жашап өткөн. Евдокс, Гиппарх, Архимед сыяктуу таланттуу, өзүнө бекем ишенген, эмгекчил, айлакер, кээде текебер адамдар, ал тургай Менипп сыяктуу жашоону шылдыңдаган инсандар болгон. Алардын өткөн тагдырына көз жүгүрт. Алардын сөөктөрү топуракка айланганы качан? Бул аларга канчалык маанилүү? Эгер аларды эч ким эске албаса, андан эмне өзгөрөт?

Ошондуктан, учур чак гана чындык. Эң негизгиси – ар дайым чынчылдык жана адилеттүүлүк менен жашоо, атүгүл сени кемсинткендерге, жалганчыларга да жакшылык тилеп өтүү! Анткени өткөн замандардын баатырлары да, даанышмандары да, ал тургай шылдыңчылары да убакыт агымында жоголушкан. Алардын издери калса да, өздөрү жок. Биздин жашообуздун маңызы – учурдагы аракеттерибизде, адеп-ахлагыбызда, башкаларга болгон мамилебизде.

47. Өзүңдү жакшыртып, өстүргүң келсе, замандаштарыңдын жакшы сапаттарын үлгү кыл: биринин эмгекчилдигин, экинчисинин жөнөкөйлүгүн, үчүнчүсүнүн берешендигин, дагы биринин башка бир жакшы сапатын эске ал. Анткени жаныңда жашаган адамдардын адеп-ахлактарындагы жакшылыктардын чагылышы, айрыкча, алар чогуу жүргөндө, эч нерсеге теңдешсиз. Ошондуктан алардын жанында болуу абдан пайдалуу.

48. Денеңдин салмагы азыркыдан эки эсе көп болбогонуна нааразы болосуңбу? Ошо сыяктуу эле жашоого берилген убактыңа да нааразы болбо. Жаратылыш сага берген нерсеге ыраазы болуп, убакыттын чектелүүлүгүн да кабыл ал.

49. Адамдарды ынандырууга аракет кыл, бирок алардын эркине каршы иш кылба, анткени адилеттүүлүк ушуну талап кылат. Эгер кимдир бирөө сага катуу каршылык көрсөтсө, сабырдуулук жана түшүнүү менен мамиле кыл. Ошол эле учурда, башка бир жакшылыкка жетүү үчүн бул тоскоолдукту пайдаланып, эч кандай шартсыз аракет кылбаганыңды, мүмкүн эмес нерсени каалабаганыңды унутпа. Анткени, эгер бир нерсеге аракет кылсаң, анын натыйжасы кандай болсо да, аны кабыл ал.

50. Менменсинген адам өз иш-аракетин, кумарпоз өз сезимдерин, акылдуу өз кылган ишин жакшы деп эсептейт.

51. Биз эч нерсеге көңүл бурбай, жан дүйнөбүздү тынчтыкта кармай алабыз, анткени эч бир сырткы күч ички дүйнөбүздү бийлей албайт.

52. Башкалардын сөзүнө көңүл бурбоого өзүңдү машыктыр, сүйлөп жаткан адамдын ой-сезимине мүмкүн болушунча терең сүңгүгөнгө аракет кыл.

53. Уюкка пайдасы тийбеген нерсе аары үчүн да пайдалуу эмес.

54. Эгер матростор башчыны, оорулуулар дарыгерди жамандашса, анда алар кимге таянат? Канткенде рулчу кемедегилерди куткарып, дарыгер оорулуулардын ден соолугун калыбына келтирет?

55. Дүйнөгө канча адам менен бирге келсем, ошончосу кетти.

56. Сарык оорусуна чалдыккан адамга бал зыян, ал эми жинди суудан коркот. Балдар үчүн топ кандай гана сонун оюнчук! Менин ачуумдун себеби эмнеде? Балким, сага сарык менен ооруган адамдын өтүнүн оорусу же жиндинин уусунун кесепети анча деле коркунучтуу эместей сезилип жаткандыр?

57. Өз табиятың менен жашасаң, сага эч ким тоскоолдук кылбайт. Эгер жалпы кабыл алынган нормаларга каршы иш кылбасаң, сага эч кандай зыян келбейт.

58. Алар кимге жагууну көздөшөт, кандай ийгиликтерге жетишүүнү каалашат, кандай иштерди жасашат? Убакыт өтүшү менен мунун баары унутулат, канчалаган нерселер тарыхтын түпкүрүнө сиңип кетти го.

Алтынчы китептин соңу...

Которгон Абийрбек Абыкаев

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.