Бул эмгек Жаратман Интеллекттин (ChatGPT) көмөгү менен чечмеленип, “Масса козголоңундагы” өзөктүү ойлор кыргыз коомуна ылайыктап которулду…

Испан философу Хосе Ортега-и-Гассет (1883–1955) XX кылымдын башындагы эң терең ойчулдардын бири. Ал Европадагы коомдук аң-сезимдин өзгөрүшүн, индивидуалдык маданияттын жоголушун, эл массасынын психологиясы үстөмдүк алышын терең анализдеген.

Анын «Масса козголоңу» (1929) аттуу эмгеги — цивилизация тарыхындагы “жекеликтин орду” менен “жалпылыктын басымдуулугу” ортосундагы конфликтти ачып берген ири философиялык тексттердин бири.

Бул эмгек жөн гана коомдук талдоо эмес; бул — ар замандын аң-сезимине салынган күзгү. Ортега бул чыгармасында “массалык адам” түшүнүгүн илимий-эстетикалык деңгээлге көтөргөн. Ал үчүн “масса” — бул жөн эле кедей же көпчүлүк эмес; бул — өз алдынча ой жүгүртүүгө жөндөмсүз, өзү үчүн эмес, башкалар кандай ойлосо ошого ыктаган адамдын образы.

1-бөлүк: Массанын табияты жана “массалык адам”

Ортеганын түшүнүгүндө “масса” — коомдун эң көп бөлүгү эмес, өзүн орточо эсептеген, бирок башкалардын ордуна чечим чыгарып, дүйнөнү өз чен-өлчөмүнө ылайык калыптандыргысы келген адамдын психологиялык тиби. Бул типтин эң чоң өзгөчөлүгү — жеке жоопкерчиликтен баш тартуу. Ал өзү түзгөн дүйнөдө эмес, башкалар түзгөн шартка баш ийген жашоону тандайт.

“Массалык адамдын жашоосу — өзүн ойлобой, даяр формалар менен жашоо. Ал дүйнөнү түшүнбөйт, бирок аны башкаргысы келет” – деген Ортега бул көрүнүштү “жекеликтин кыйроосу” атаган.

XIX кылымда Европада өз алдынча ойлонгон, маданият жараткан интеллектуалдык катмар үстөмдүк кылса, XX кылымдын башында бул орунду массалык аң-сезим ээлеп, ар бир нерсени жөнөкөйлөштүрүп, майдалап, жекеликти тизгиндөөгө умтулушкан. Бул өзгөрүүнүн натыйжасында маданият менен илим деңгээли өссө да, адамдын руханий тереңдиги тайыздай баштаган.

Массанын күчү жана жоопкерчиликсиз эрки

Ортега мындай деп жазат: “Массанын адамында эрк бар, бирок багыты жок. Ал аракет кылууну билет, бирок эмнеге аракет кылып жатканын билбейт.”

Бул — заманбап цивилизациянын трагедиясы. Техниканын күчү, демократия эркиндиги массалык адамдын колуна өткөндө, ал жоопкерчиликсиз күчкө айланат. Натыйжада, коом тартипке эмес, ырайымсыз ыргакка баш ийет.

Ортега бул көрүнүштү “массалык диктатура” деген. Ал диктатордун бийлигин эмес, жалпыга жаккан, бирок тайыз баалуулуктардын үстөмдүгүн сындаган. Мисалы, коом “жакшы” деп эсептеген нерсе автоматтык түрдө баалуулук болуп калат, ал эми терең ойлонгон, өз алдынча жүрүм-туруму бар адам четке сүрүлөт.

“Масса козголоңунун” мааниси

“Масса козголоңу” — бул куралдуу көтөрүлүш эмес. Бул — аң-сезимдеги козголоң. Ар ким өзүн “ортодо турган стандарт” деп эсептеп, жекеликти, өзгөчөлүктү, сапатты басмырлоого өткөн учур. “Бүгүн ар ким өзүн акылман сезет, анткени башкалар да өзүн акылман деп ойлойт.”

Масса козголоңу — бул жапырт ортолукка болгон ишеним. Ар кимдин пикири “чындык” болуп калат, анткени көпчүлүк ошондой дейт. Автордун пикиринде, бул — маданият үчүн өлүмгө тете көрүнүш.

Хосе Ортега-и-Гассеттин бул эмгеги бүгүнкү күндө да актуалдуу. XXI кылымдагы массалык маалымат каражаттары, социалдык тармактар, “вирус” өңдүү тренддер — баары ушул “массалык аң-сезимдин” айкын көрүнүшү. Бүгүн да дүйнө жекеликти эмес, жалпылыкка жагууну, терең ой эмес, катуу үндү сыйлайт. Ошондуктан “масса козголоңу” — ар бирибиздин ички күзгүбүз.

2-бөлүк: Жашоонун жаңы сүрөтү

Европа тарыхынын бул учурунда жашоо биринчи жолу жеңил жана ыракаттуу көрүнө баштаган. Авто-унаалар, поезддер, телефон, радио – баары жашоону кыйла ыңгайлаштырды. Бирок ушул ыңгайлуулуктун артында адамдын ички дүйнөсү бошоп, терең ойдун ордун майда сезимдер ээлеп калды. Ошого «Адам жашоосу жеңилдеген сайын, анын жүгү оорлоп баратат», – деп жазат Ортега.

Ал «массанын адамы» деп жаңы типти сүрөттөйт: бул адам көп нерсеге жетти, бирок эмнеге жеткенин билбейт. Ал илимди колдонот, бирок илимди жаратуучунун азаптуу изденүүсүн түшүнбөйт. Ал искусствону сүйөт, бирок көркөм жаратуучунун ыйык тынчсыздануусун сезбейт. Ал эркиндик менен жашайт, бирок эркиндик үчүн ким кан төккөнүн эбак унуткан.

Ортеганын ою боюнча, мындай адам руханий тарыхын жоготкон. Ал азыркы доордун «жөнөкөй жыргалынын туткуну». Массанын адамында “ички милдет” сезими жоголгон — андан талап кылынган жалгыз нерсе: көңүлүн көтөрүп, ыңгайлуу жашоо.

Философ бул көрүнүштү «руханий жалкоолук» атаган. Адам өзүнөн жогору турган баалуулуктарга умтулбай калды, тескерисинче, ошол баалуулуктарды өз деңгээлине түшүрүп, жеңил-желпи ыракатка айлантты. Мисалы, билим изденгендер чанда, себеби ал жөн гана маалымат жыйноо болуп калды. Искусство – турмуштук кооздукка айланды. Ал эми философия – керексиз кыял катары четке сүрүлдү.

«Массалык адамдын трагедиясы – анда баары түгөл, бирок эч нерсе үчүн күйбөйт» – деп белгилейт Ортега-и-Гассет. Анын көз карашында, бул – цивилизациянын өзүн-өзү жокко чыгарышы. Анткени маданият дайыма азчылыктын эмгегинен жаралат, руханий жетекчилердин, аристократиянын, кыргызча жалпак тил менен айтканда; рух каймактарынын – түн уйкусуз аракетинен жаралат. Эми ошол улуу жаратмандардын үнүн угуп турган эч ким калган жок. Масса “өзүн угат”, “өзүн ыйык деп билет”, адамзат ошентип өзүнүн ички багытын жоготот.

Ортега мындай коомду “багытсыз кемеге” салыштырат: ал алга жылып жаткандай сезилет, бирок кайда баратканы белгисиз. Рулда эч ким жок. «Эгер адам өзүнөн бийик максат койбосо – жашоо өзүнөн өзү чөгө берет», – дейт ал.

Мына ошондуктан философ Европага, андан ары жалпы адамзатка кайрылып, “руханий жоопкерчиликти” кайра ойготууга чакырат. Анын эскертүүсү – бул жөн гана акылмандын насааты эмес, рухий кайгысы. Ал адамзатты ойлонууга чакырат: жашоо жеңилдеген сайын – маңызы оорлошот; эркиндик арткан сайын – жоопкерчилик тереңдеши керек; болбосо цивилизациянын өзү өз колу менен кыйрайт.

3-бөлүк: Руханий аристократиянын мааниси

Ортега-и-Гассеттин көзкарашында, ар бир доордун жүрөгүндө бир гана күч бар — руханий аристократиянын күчү. Бул – байлык менен бийликтин ээси эмес, өзүнө талап койгон, ички дүйнөсүн бийик идеалдарга ылайык жашоого арнаган адамдардын катмары. “Чыныгы аристократ – өзүнө милдет койгон адам. Массанын адамы болсо, милдеттен качып, укугун гана талап кылат.”

Философ мындай айырманы терең анализдейт. Массанын адамы үчүн жашоо – даяр абалдагы ыңгайлуулук. Ал баарын колдонууга даяр: электр, маданият, мыйзам, билим… Бирок ал баарынын түп маңызын түшүнбөйт, анткени аны жараткан азчылыктын жан дүйнөсүнөн алыстап кеткен.

Ал эми руханий аристократ – “ишеним жана аракет адамдары”. Алар коомдун ички өзөгүн түзүшөт. Алар болбосо маданият соолуйт, анткени ар бир цивилизацияны өнүктүргөн күч — өзүнөн жогору жашоону каалаган адамдардын азчылыгы.

Ортега мындай дейт: “Маданият – бул өзүнө каршы күрөшүүнүн жыйынтыгы.” Массанын адамы жеңил жашоону тандайт, ал эми руханий аристократ – өзүн жеңүүнү. Биринчиси эркиндикти ыракат катары түшүнөт, экинчиси – жоопкерчилик катары. Ошол себептен философ Европа кризисин “руханий жетекчиликтин жоголушу” катары сыпаттайт. Эл ичинен багыт көрсөткөн, ички тартипти сактаган, руханий жогору күчтөр көрүнбөй калганы эң кооптуу.

Ортега бул көрүнүштү табигый мыйзам менен салыштырат: эгер тоо жоголсо, дарыя да багытын жоготот. Ошол сыяктуу руханий бийиктик жок жерде коом агымы ылайга айланат. Масса багытсыз калат — ар ким өз оюн “чындык” деп эсептейт.

“Эл өзүн жетекчисиз калтырганда, эң чоң башаламандык башталат” – дейт философ. Мына ошентип Ортега цивилизациянын келечеги үчүн жоопкерчиликти ошол руханий аристократтарга жүктөйт. Бул – теги же наамы менен эмес, руху менен бийик адамдар. Алардын миссиясы – коомдун баалуулук сезимин сактоо, акыл менен адепти тең кармоо, дүйнөгө багыт берүү.

Философ буларды “рухтун кайраткерлери” атаган. Алардын жашоосу кээде коомго жагымсыз, кээде түшүнүксүз, бирок алардын бардыгы – адамзаттын жогоруга умтулуусунун тирүү далили.

“Жогорку максат коюу – бул өзүнөн баш тартуу, бирок адамдын улуулугу да дал ошондо.” Арийне, Ортега-и-Гассет массанын адамын айыптап эмес, ага альтернатива сунуштайт:
– өзүнөн баштоочу руханий тарбия;
– жоопкерчиликти сезген интеллектуалдык аң-сезим;
– жана баарынан мурда – жашоонун ички маңызын издөөгө кайтуу.

Ал бул эмгегин “адамдын өзүн өзү унутуусуна каршы философия” катары жыйынтыктайт. Массанын көтөрүлүшү – руханий боштук белгиси. Бирок ошол эле учурда ал жаңыча ойгонууга чакырык таштайт: “Эгер масса өзүн угуудан чарчаса, кайра рухтун үнүн уккан күн – демек, цивилизациянын жаңы таңы атканы.”

4-бөлүк: Эркиндик жана тартип: Цивилизациянын түбү

Ортега-и-Гассет үчүн цивилизация — табигый абал эмес. Ал тынбай сактоону, кам көрүүнү талап кылган назик курулуш. “Маданият – бул ыңгайлуулуктун жемиши эмес, тынымсыз тартипке чакырыктын натыйжасы.”

Философ: адамзат эркиндикке жеткен сайын, аны кантип сактоо керектигин унутуп баратканын белгилейт. Эркиндик – абийир менен кошо келген түйшүк. Ал эркиндикти колунда кармап туруучу күч — ички тартип, өзүн башкаруу.

“Эркиндик тартипсиздикке кабылганда, ал эркиндик эмей эле чыр-чатакка айланган кумар” – дейт автор. Аныгында, массанын адамы үчүн эркиндик — каалаганын кылуу. Ал эркиндигин жоопкерчиликтен качуу катары түшүнөт. Мындай аң-сезимде коомдун пайдубалы чайпалат, анткени ар ким өзүн мыйзамдын ордуна коёт. Ошондо эркиндик эмес, башаламандык өкүм сүрөт.

Философ бул көрүнүштү “маданий чарчоо” атаган. Ал өз заманынын адамдары илимге, техникага суктанып, бирок руханий багытты унутканын сынга алат: “Техника дүйнөнү оңойлонтту, бирок адамдын жүгүн жеңилдеткен жок. Тескерисинче, жоопкерчилигин көбөйттү.”

Цивилизация – өзүн тарбиялоонун жыйынтыгы. Ал адамдын ички дүйнөсүнөн башталат: тартипти сырттан эмес, ички уяң сезимден издөө зарыл үчүн Ортега мындай деп жазган: “Тартип – бул сырттан таңууланган эмес, рухтун өзүн-өзү башкаруусу.”

Массанын адамында бул сезим өчкөн. Ал өз эркиндигин да, коомдун жүгүн да баалабайт. Ар нерсе даяр, ар нерсе жеткиликтүү, бирок анын түп мааниси белгисиз. Ошентип, эркиндик – оюнчукка, тартип – эскирген түшүнүккө айланат. Философ ушул ойдон улам цивилизациянын чыныгы коопсуздугу – руханий өзүн-өзү башкарууда деп жыйынтык чыгарат.

“Мыйзамдар адамдарды көзөмөлдөйт, бирок ички тартип гана адамды адам кылат” – мына ушул ойдо Ортега “массанын көтөрүлүшү” деген түшүнүктү тереңдетет: бул коомдук кыймыл эмес, руханий боштуктагы көтөрүлүш. Масса адамдын ичинде баш көтөрүп, жогоркуны четке каккан учур. Бирок философ бул көрүнүштү үмүтсүздүк катары эмес, ойгонууга чакырык катары түшүнгөн. Ар бир цивилизация өзүн сактап калуу үчүн кайрадан тартип менен эркиндиктин ортосундагы тең салмакты табууга тийиш.

“Эркиндикти сүйүү – адамды күчтүү кылса, тартипти сүйүү – адамды акылдуу кылат” деген ал. Философиянын ушул жыйынтыгы бүгүнкү адамзатка да үн салат. Эркиндик менен тартип – душман эмес, бир бүтүн жуп. Эркиндик акыл менен, тартип ырайым менен коштолгондо гана коом жашап кала алат.

Массанын дүйнөсү ошол эки түшүнүктү ажыратып салган: бир жагында эркиндик деген ат менен чексиз ыракат, экинчи жагында тартип деген ат менен көзөмөл жана коркуу. Ал эми Ортеганын ой жүгүртүүсүндө алардын ортосундагы көпүрө — руханий жетилүү. “Цивилизация – бул акылдын жана жүрөктүн тартиби. Аны күч менен эмес, өзүн тарбиялоо менен сактайсың” – деп бекемдейт бул оюн.

5-бөлүк: Интеллигенттик азчылыктын жоопкерчилиги

“Маданият – бул өзүнөн өзү эмес, өзүнөн өйдө жашоого умтулган адамдардын иши” экенин баса белгилейт Хосе Ортега-и-Гассет. О.э., азчылык жана элиталык рух жөнүндө муну айтат: ар бир доордо адамзаттын тарыхын жылдырган күч — көпчүлүк эмес, азчылык. Бул азчылык — байлык же теги боюнча эмес, руханий жоопкерчилик жана сапат боюнча жогорку адамдар. Ортега аларды “интеллигенттик элита” атаган. Алардын миссиясы — чындыкты издөө, ченем орнотуу жана коомдун аң-сезимин тарбиялоо.

Массанын доорунда бул азчылыктын үнүн угузуу барган сайын кыйынга турат. Анткени масса эркиндикти каалайт, бирок жоопкерчиликти моюнга алуудан качат. Ошондуктан маданияттын кулашы — элитанын унчукпай калуусунан башталат.

Массанын үстөмдүгү – руханий боштук

Ортеганын баамында: массалык коом өнүккөн сайын адамдар өз ойлорун эмес, жалпы кабыл алынган пикирлерди кайталоого көнөт. Адам өзүнүн ички муктаждыгына эмес, коомдун ыңгайына жараша сүйлөйт. Мындай шартта эркин ойдо жашоо – кооптуу көрүнүшкө айланат. Интеллектуалдык тынчсыздануу – бул элдин көзүнө “коомго каршы аракет” болуп көрүнөт. Ошентип, жогорку аң-сезимдеги адам көпчүлүктүн эмес, чындыктын салмагына баш ийүүгө тийиш. Алар чындык үчүн жаман атка калуудан да коркпошу керек. Анткени коомдо бир “ойдон качуу эпидемиясы” башталганда, маданияттын жүрөгү токтойт.

Элитанын милдети – үлгү жана сабыр

Ортега элитанын милдетин падышалык башкаруу же үстөмдүк катары эмес, руханий жетекчилик катары көрөт. Алар массаны басып эмес, жарык берип жетектөөгө тийиш. Бул – эң оор, бирок эң ыйык милдет.

Элита деген – башкалардан жогору болгусу келгендер эмес, өзүнөн ашып түшкүсү келгендер. Массанын дүйнөсүндө “жөн гана жашоо” баалуулук болуп калат, ал эми элита “жашоонун жогору түрүн” сактоонун жалгыз кепилдиги бойдон калууга тийиш. Коом ошол себептен жоголбойт, анткени ар бир доордо жаны күйгөн азчылык болот.

Бийлик элге эмес, элдин жеңил ой-талаптарына баш ийе баштаса, бул массалык доордун белгиси. Мындай учурда акылмандык, билим жана адепти сактаган азчылык коомдун рухий тиреги болуп калат. Массанын үстөмдүгү убактылуу, ал эми руханий жоопкерчилик түбөлүктүү. Азчылык – эл үчүн күрөшөт, бирок эл сыяктуу болбойт. Ушул айырма цивилизациянын жашоосун сактап турат.

6-бөлүк: Цивилизациянын бурулушу жана баалуулуктардын уранышы

“Маданият адамдан өзүнөн жогору бир нерсеге кызмат кылууну талап кылат. Ал эми цивилизация ошол кызматты унутканда – урайт” деген Хосе Ортега-и-Гассет цивилизациянын табиятына мындайча токтойт: цивилизацияны адамдын табият менен күрөшүндө жаралган жогорку тартип катары кароого тийишпиз. Ал ырааттуулуктун, ченемдин, ички тизмектүүлүктүн жыйынтыгы. Бирок бул тартип өзү жаралган руханий негиз унутулган учурда урай баштайт.

Цивилизацияны сактап турган үч тирек бар:
1. Акыл жана билим.
2. Моралдык жоопкерчилик.
3. Ишеним же идеал.

Бул үчөө бирдиктүү болгондо гана коом туруктуу. Бирок массалык доордо алар биринен сала бири бошоңдойт: билим шоуга айланат, морал жеке кызыкчылыкка алмашат, идеалдар – унутулат.

Комфортко кул болгон адам

Ортега “массалык адамдын” эң негизги өзгөчөлүгүн – жыргалдын кулу болуу деп белгилейт. Мурдагы кылымдарда адам тирүү калуу үчүн күрөшсө, азыр “жакшы жашоо” үчүн тынчсызданат. Бирок бул жыргал маданияттын эмес, машиненин жетишкендиги.

Массанын адамы техника менен цивилизацияны теңеп коёт. Ага баары даяр болушу керек: ыңгайлуулук, коопсуздук, көңүл ачуу. Бирок ушунун баары руханий жоопкерчилик менен коштолбосо, адам өзүнүн жаратуучу табиятынан ажырайт. Ал эми руханий боштук башталганда — урпактардын аң-сезими тайыздап, тарых өз багытын жоготот.

Баалуулуктардын кыйроосу

Ортеганын ою боюнча, цивилизациянын кыйроосу — согуш же экономикалык кризис эмес, баалуулуктардын жоголушу. Адам өзүнө суроо берүүнү токтоткондо, кайсы бир чындык үчүн жашоо зарылдыгын сезбей калганда — ошол учурда уруу эмес, рух кыйрайт. Баалуулук – бул сырткы мыйзам эмес, ички компас. Эгер бул компас иштебей калса, коом “баары болот, бирок эч нерсе маанилүү эмес” деген рухка жетеленет. Бул — массалык цивилизациянын акыркы жеткен чеги.

Өнүгүү эмес, тереңдөө

Ортега өнүгүүнү сандык өсүш эмес, руханий тереңдөө катары көрөт. Коом канчалык көп өндүрбөсүн, эгер анын максаты унутулган болсо, өнүгүү чындыгында модерндешкен боштукка айланат. Ал мындай дейт: “Адамдар барган сайын көп нерсе билет, бирок эмне үчүн билип жатышканын аңдабай калышат.”

Бул сөз бүгүнкү дүйнөгө да төп келет. Интернет заманы – маалыматтын жарылуусу, бирок акылдын тынчсызданышы менен коштолгон. Көп билген, бирок аз түшүнгөн коом — өзүнүн маданий багытын жоготкон коом.

Бүгүнкү заманга үндөштүк

Биз да ушул бурулуштун чегарасын кечип баратабыз. Техника өнүгүп, турмуш жеңилдеген сайын адамдын руханий багыты алсыроодо. Маданият — турмуштун жасалгасы эмес, анын өзөгү экенин унутпоо зарыл. Ортега айткандай, цивилизацияны сактоо – азчылыктын миссиясы. Бул азчылык – акылдуу, адептүү жана ишенимдүү адамдардын жамааты. Эгер алар унчукпай калса, дүйнө ызы-чуунун арасында акылын жоготот.

7-бөлүк: Европанын кризиси жана жаңы рухтун чакырыгы

“Дүйнөнүн келечеги – ким кыйкырганы эмес, ким ойлонгонуна жараша чечилерин” эскерткен Хосе Ортега-и-Гассет XX кылымдын башындагы Европа — илимий, техникалык, маданий жетишкендиктердин чокусу сыяктуу көрүнүп, бирок бул көрүнүш сырттагы жаркыраган калың кабык гана болгонун белгилейт. Анын ичинде руханий чарчоо, жоготуунун муздак абасы кеңири жайылып, ал “цивилизация өзүнө ишенбей калган учур” деп жазат. Эмне үчүн? Анткени европалык адам өзүнөн жогору нерсеге ишенүү жөндөмүн жоготкон. Ал өзүн “бардыгын билем” деп эсептейт, бирок “эмнеге ишенерин” билбейт. Бул — Ортеганын ою боюнча, руханий кризистин чыныгы өзөгү.

Массалык доордун коркунучу

Ортега “массалык доор” түшүнүгүн белгилөө менен бир чоң эскертүү жасайт: цивилизациянын кыйроосу жапайылык аркылуу эмес, жапырт орточулук аркылуу келет. Адамдар “баары тең болушу керек” деген ураандын астында өздөрүнүн сапатка умтулуу жөндөмүн жоготот.

Массалык адам – “өзүнө гана ишенген, бирок эч нерседен күмөн санабаган адам”. Ал баарын билем деп ойлойт, ошондуктан угууга, үйрөнүүгө, өкүнүүгө да жөндөмсүз. Бул – руханий көрбөстүктүн, акылдуу наадандыктың жаңы түрү. Ортега мындай деп эскертет: “Эң кооптуу адам – өзүн акылдуу деп ишенген, бирок акылдын этикасын билбеген адам.”

Жаңы рухтун чакырыгы

Европа кризистен чыгуусу үчүн Ортега жаңы руханий жаңыланууга чакырат. Бул жаңылануу саясый эмес, философиялык жана маданий жараян болууга тийиш. Адам өзүн кайрадан жоопкер инсан катары сезүүсү, өз жашоосуна, коомго жана тарыхка жооптуу экенин түшүнүүсү зарыл.

Ал мындай дейт: “Жаңы доорду түзүү – чексиз жоопкерчиликке кайтуу.” Бул жаңы рух – элиталык кастык эмес, интеллектуалдык жана адептик жетекчилик руху. Адамды акылы менен гана эмес, жүрөгүнүн бийик талабына жараша тарбиялоо.

Жаңы европалык рух – жалпы адамзаттык чакырык

Ортега Европанын көйгөйүн тар чектен эмес, адамзаттык масштабда карайт. Анын көзкарашында бул кризис Европанын гана эмес, адамзаттын өзү менен болгон мамилесинин кризиси.

Цивилизациянын багыты өзгөрүүдө: инсандык жоопкерчиликти сактап калбасак, маданият техникага, акыл бийлигин – автоматизмге жоготот. Ошон үчүн ал: “Адамдын келечеги – акыл менен рухтун ортосундагы тең салмакта” дейт. Демек, XXI кылымдын адамын сактап калар күч — саясый система эмес, руханий аң-сезимдин кайра жаралышы.

Кыргыз окурманына жыйынтык

Ортеганын бул эмгеги бүгүнкү дүйнөгө да, кыргыз коомунун абалына да түздөн-түз тиешелүү. Биз да массалык доордун шартында жашап жатабыз: маалымат көп, ойлонуу аз; ыңгайлуулук көп, ыраазычылык аз; сөз көп, мааниси аз. Ошондуктан Ортеганын чакырыгы – жөн гана Европага эмес, бүткүл адамзатка айтылган чакырык. Ар ким өзүнүн ички тынчсыздануусун кайра жандантып, өзүнөн жогору максатка ишенүүгө тийиш.

Массалык турмуштун ыңгайына эмес, адамдык нарктын бийиктигине карай умтулуу — чын маанидеги руханий революция.

ChatGPT & О`Шакирдин өнөктөштүгү менен даярдалды.

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.