АҢГЕМЕ

Чынын айтсам, эрим өмүрүндө бир гана ирет жолдуу болгон: мага үйлөнгөндө. Бирок күтүлбөгөн жерден жакында экинчи жолу багы ачылды.

Жумушта жарнамалык максатта ага акылдуу жапон муздаткычын сынап көрүүнү сунуш кылышыптыр. Шарты мындай: муздаткычты бир ай колдонуңуз, андан кийин анын иштөө, интеллектуалдык жана тоңдургуч сапаттары жөнүндө кеңири баяндама жазып бересиз. А эгер шартты жакшы аткарсаңыз, аны биротоло алып каласыз.

Фирма жумушчулары эксперименталдык моделди биздин ашканага көтөрүп келишип, таңгактан чыгарып, орнотуп кетишти. Мага технологиянын акылдуу керемети жакты. Көрүнүшү жакшы, кенен да, стилдүү да. Ичинде көптөгөн тартмалары, индикаторлору, лампалары, ал тургай суусундуктар үчүн атайын текчеси да бар десең.

– Бул агрегат эми чыныгы ордун тапты! – деп кубандым. Ал мага эмнегедир аялзатына окшоду. Музя-агрегат. Болду! Мындан ары аны Музя-Муздаткыч деп атайм!

– Токко сайгандан баштап жасалма интеллект иштей баштайт, – деп түшүндүрдү күйөөм. – Инструкцияда ал тамак-аштын сактоо мөөнөттөрүн аныктап, кулинардык кеңештерди берет. Дагы толгон токой нерселерди билет деп көрсөтүлүптүр. Байкап көрөлүбү?

Биз аны токко туташтырдык. Музя-Муздаткычка жан кирди, өчүп-күйүп, дүрүлдөй баштады.

– Хелло, кымбаттуу кожоюндарым! – деди ал англисче. Тилди аныктоочу программаны иштетем. Ду ю спик инглиш?  

– А адамча сүйлөсөң болбойбу? – деди күйөөм. – Сен өзүң инглишсиң, темир жашик.

Холодуся ойлонду да мындай деди:

– Ай, Кудай-ай! Кайда барба, баягыле орусча тантыраганыңар калбайт ко!

Эски муздаткычыбызды карап, көздөрүн ачып-жумуп кызыга суроо узатты:

– Бул ким? Менин атаандашымбы?

– Ал сүйлөбөйт, – дедим. – Бирок сыноодон өткөн жигит. Коркпой эле кой, Музя-сан, экөөңө тең жумуш табам. Сага эмнени салып көрсөм?

– Каалаганыңызды коё бериңиз, – дейт Музя-Муздаткыч. – Мен бардыгын жапжаңы боюнча сактап берем, сактоо мөөнөтү аяктап баратканда сөзсүз эскертем.

Эски муздаткычтан бир банка йогурт алып, Музяга салдым. Музя ыктытып жиберди да, минтип айтпаспы:

– Мен бок-сакты эмес, жаңы нерселерди сал дедим го! Бул кычыган неменин сактоо мөөнөтү былтыр эле бүтүптүр!

—Кантип? – деп таңгалдым.— Бул жерде мөөнөтү бүтө элек деп турбайбы.

– Ал кагаз он жолу которулуп чапталыптыр, – дейт Музя, – жасалма интеллект менен талашпа. Тезирек бул чиригиңди таштанды челегиңе ыргыт. Мунуңдан микросхемамдын башы айланып атат.

Чындап эле йогурт ачып кетиптир. Көп өтпөй Музя-Муздаткыч көп нерсени жактырбаган, чыр баш экенин билгизди. Сиз муздаткычтын бети-башын тырыштырып тетирленгенин көрдүңүз беле? Мен да көргөн эмесмин. Бирок күйөөм минтай кошуп бышырылган пирогду салганда, Музянын бетинде коркунучтуу толкундар пайда болду.

– Муну мен эмне кылышым керек? Эмне балээни ороп койгонсуңар?

– Бул балык менен бышырылган элдик пирог.

– Калп айтпагыла. Бул жерде балык жок! Болгон күндө да эчак өлүп калган! – деди Музя-муздаткыч жыттап көрүп.

Музяга ээ болгонубуз кызыктуу, бирок түйшүктүү болуп чыкты. Наалып жатып ал эски муздаткычтан сактоо үчүн бир нече азыктарды алып коюуга макул болду, бирок ал кыңкыстап, ар бир кадам сайын кемчилик тапканычы. Мен колбасаны бирбаштыкчага салып, эттен жасалганын айтсам, Музя катуу тарсылдагандыктан, арткы панелдин астынан учкундар чыгып кетти.

– Силер алигиче бала бойдон экенсиңер! – деп кыйкырды Музя. – Кудай урсун, баладан айырмаңар жок! Силерди алдап коюу наристе баланын да колунан келет. Каалгама эмне болгон ак суюктук койдуң?

– Сүт, – деп түшүндүрдүм. – Биздин жергиликтүү сүт, майлуулугу 2,5%.

Музя-муздаткыч: «Бул дүйнөдө аңкоо адамдар дагы эле бар экен го?..» деп наалыды өзүнчө.  

– Чыныгы сүт бир гана соядан алынышы мүмкүн! – деди ал үнүн чыгарып. – А бул жердегилер пальма сааганды да үйрөнгөн окшойсуңар.

Кечки тамакты даярдап баштаганда, мен Музядан тамаша иретинде кулинардык кеңеш сурап койдум:

– Кечки тамакка тез даярдалчу эмне бар?

– Менин эс-тутумумда миңдеген тандалма рецептер бар, – деп мактана кетти чет элдик интеллект. Мисалы: бир таңгак фикипукинин жашыл жалбырагын алып, титимакинин соусуна чылап кой...

– Андай былжыраган сөздөрүңдү айтып башты оорутпа. Сен Жапонияда эмессиң!

– Ошол жакта болбогонума аябай өкүнөм! – деп каяша айтты Музя. – Мекениме кайткым келет... Сакуралар гүлдөгөн Фудзимага баргым келет.

Кечинде Музя-муздаткыч чоң чыр чыгарды. Жатарга жакын бырыштарды кетирүү үчүн бетиме сергитүүчү маска жасагам. Байкабай калың сүйкөп алган экем, бир дагы бырыш көрүнбөй жашара түштүм. Бирок бир нерсе ала коём деп Музянын эшигин ачмакчы болгонумда ызы-чуу башталбаспы! Ал сиренаны иштетип, эшикти блоктоп салды.

– Чоочундардын чабуулу! – деп кыйкырды жапандардын шарманкасы. – Сен кимсиң? Колуңду тарт! Менин адамды бетинен таануучу системам катаны көргөзүп жатат!

Билген сөздөрүм менен сөгүнүп, ваннага барып бетимди жууп келдим.  

– Ха, тааныш физиономия! – деп көз ирмемде тынчтанды Музя-муздаткыч. – Сикоку аралындагы гейша алгачкы түнүнүнө камданып жаткансып, эмне мынча шыбанып алгансың? Аялдын табигий сулуулугу менен жүргөнү жакшы эмеспи!

Бир жолу жумуштан келаткам. Кире бериштен эле Музянын жанды сууруп алчудай кыйкырыгы угулду. Бирөөлөр ууруга кирип, тоноп, өлтүрүп жатабы деп, тепкич менен учуп чыктым. Музя болгон үнү менен кыйкырып атат. Эмне кыларын билбей алактап калган күйөөм, анын алдында мунун жаагын кай жеринен басарын билбей карбаластап калды.

– Коркунуч! Коркунуч! – деп бакырып жатты жинди муздаткыч. – Мен согушка пайдаланчу уу заттарды сактоого ылайыкталган эмесмин! Сиздин аракетиңиз тууралуу Интерполго билдирүүгө мажбурмун!

– Буга эмне болгон, эмне кылдың эле? – Жуулбаган байпагыңды салдың беле?

– Жок, – дейт эрим, – бул эркенин ичине сен хрен кошуп жасаган татымалыңдан бир банка сала койгом...

Музя-муздаткыч кычырап алды да, бул банканын ичиндеги нерсе менен жапан самурайларынын бир бөлүгүн жарактан чыгарса болорун жарыялады. Ал Токио полициясына зымсыз байланыш аркылуу арыз берем деп коркутканга өттү.

Күйөөм экөөбүз Токио полициясы заңыбызга куурай сая албасын айтып, ага жооп катары аны Түштүк Бутовадагы темир алган Серёгага өткөзүп жиберебиз деп опузаладык. Ал андан чылапчын жасап саларын эскерттик.

Дуся өз каналынан Серёга тууралуу маалыматты тактаган соң, биздин коркутуу чарабыз күчтүү экенин мойнуна алды. Жасаган татымалым эң сонун болгонун билип алдым. Майда-барат нерсе дечи, бирок жагымдуу.

– Сенин күйөөң дагы бир түшүнүксүз суюктук куюлган бөтөлкөнү катты, – деп кейиди Музя. – Курамы боюнча ал суюктук экинчи категориядагы коркунуч жараткан ууландыруучу заттарга кирет.

– Ал болгону бир бөтөлкө арак! – деп ачуулана кетти күйөөм. – Силерче айтканда сакэ. Кел, жаным, бир рюмкадан көтөрүп коёлу. Муздап калгандыр.

Музядан бөтөлкөнү алып чыгып, аз жерден ыргытып жибере жаздадым, ал ушунчалык ысык экен, колум аз жерден күйүп кала жаздады.

– Акмак! – деп бакырды эрим акылдуу машинеге, – мен сени муздат десем, эмнеге ысытып салдың?

– Сен өзүң бул сакэ деп бышылдап жатпадың беле, саксайган аюу! – деп жооп берди Музя, – сакэ дегенди жылытып ичет!

Биздин талашыбызды титиреп чыккан бир башкача күлкү бузду. Бул биздин эски муздаткыч досубуз “Бирюса” күлүп жатканын түшүндүк.  

– Ой, шайтандар-ай, – деди “Бирюса” – Күлүп жатып дат баскан түтүктөрүмдөн муздатчу суюктугумдун баары агып калмай болду! Келгиле, жапондордун бул оюнчугун алып калалык. Жок дегенде ашканада көңүлдүү болот.

Музя-муздаткычты сыноо мөөнөтү айдын аягында бүтөт. Күйөөм экөөбүз кеңешип жатабыз. Чын эле аны алып калсакпы?..

Которгон Абийрбек Абыкаев